Vombat Nasıl Bir Canlıdır, Özellikleri Nelerdir?

Doğa birçok canlıya ev sahipliği yapmaktadır ve bunlar arasında hayvanlar en fazla bulunan canlı türlerinden birisidir. Yırtıcısından evciline, sürüngeninden uçanına pek çok hayvan çeşidi mevcuttur. Doğanın bir parçası olarak bütün hayvanlar ekosistemin dengesi içinde roller üstlenmekte, dünyanın farklı coğrafyalarında yaşamlarını sürdürmektedirler. Bazı hayvanlar sıklıkla karşılaşılanlar olmakla birlikte bazıları çok daha nadirdir ve ilginç özellikleri vardır. Bunlardan birisi de vombatlardır. Bu çalışmamızda vombat nasıl bir canlıdır, özellikleri nelerdir gibi bu hayvan türüyle alakalı bütün detayları bir araya getiriyoruz.

Vombat Nedir?

Bilimsel adı vambatiade olan vombat, Avustralya’nın güneydoğusu ve Tazmanya’nın dağlık bölgelerinde yaşayan bir hayvandır. Üç farklı vombat türü vardır ve bunlar şunlardır:

Bayağı vombat,
Kuzey kıllı burunlu vombatı,
Güney kıllı burunlu vombatı.

Vombatlar bir keseli hayvan türüdür. Dış görünüşleri icabı ayı yavrusunu andırırlar. Fiziksel özellikleriyle son derece dikkat çekici olan bu hayvanların yüz kısımları domuzu andıran bir tarzdadır. Araştırmalara göre 25-40 milyon yıl önce vombatlar keselilerden ayrılmıştır. Kuala ve kangurularla yakın akrabadırlar. Sırtlarında kese bulunur ve bu kese sayesinde toprak, mikrop içeren şeylerin girmesi engellenir. Tünel kazarlar ve bu sırada keselerini de kullanırlar.

Memeliler sınıfından bir hayvan olan vombat diğer hayvan türlerinden oldukça farklı özelliklere sahiptir. Haklarından elde edilmiş bilgilerden en ilginci yüzyıllar öncesinde fil büyüklüğünde bulunduklarıdır. Tarih öncesinden günümüzde vombat türü çeşitli farklılıkla göstermiştir ve şu an orta boy bir vombat yaklaşık 1 metre kadardır.

Vombatlar uysal davranışlarıyla öne çıkan, sevimli halleriyle dikkat çeken, oldukça durgun hayvanlardır. Korkaklıkları ile meşhurdurlar ve kilometrelerde uzaktan gelen bir tehlikeyi dahi fark edebilirler. Son derece güçlü dişleri vardır ve en önemli savunma mekanizmaları pençeleri ve tırnaklarıdır. Bunlar da oldukça kuvvetlidir. Yuva yapmak için tünel kazarlar ve tünel kazmak onlar için çok basittir. Günümüzde vombatların nesilleri tükenme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu nedenle koruma altına alınmış hayvan türlerinden birisidir.

Vombat Nerede Yaşar?

Vombatlar bütün hayvanlar gibi kendi özelliklerine en uygun koşullarda yaşamayı tercih ederler. Bu hayvanların günümüzde baktığımızda daha çok Avustralya’nın güneydoğusuyla Tazmanya’nın dağlık alanlarında yaşadığını görüyoruz. Yuvalarının girişleri herhangi bir hayvana nazaran daha geniştir ve oldukça büyüktür. Herhangi bir düşman saldırısında ya da tehdit anında arkalarını dönerler ve sırtlarını bir kalkan gibi kullanırlar.

Vombat Temel Özellikleri

Vombat oldukça ilginç bir hayvan türüdür. Bu tür hayvanların başlıca özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:

Vombat keseli bir hayvan olmakla birlikte diğer keseli hayvanlardan farklı olarak keseleri vücutlarının gerisinde, yani sırt bölgesinde yer alır.
Vombat dört ayaklı, memeli bir hayvandır.
Vombatların boyları 1 metreye kadar çıkabilir ve kiloları 25-30 kilogram arasında farklılık gösterebilir.
Vombatların kuyrukları fark edilemeyecek kadar kısadır. Vücutları kalındır ve yoğun tüylerle kaplıdır. Bütün bu özellikler vombatları yakalamayı zorlaştırmaktadır.
Vombat en korkak hayvanlardan birisidir.
Bir vombat yaklaşık yedi aylıkken annesinden ayrılabilmektedir.
Bir vombat tehlikenin kokusunu beş kilometre kadar uzaktan alabilir ve aniden korkudan bayılır.
Güdük bacakları ve geniş gövdeleri ile vombatlar son derece yavaş hareket ediyorlarmış gibi görünür. Fakat kısa mesafede 25 mil/saat hıza ulaşabilmektedirler.
Vombatların gözü çok iyi görmez. Bunun da dezavantajlarını hissederler.
Vombatlar otçullar kategorisinde bulunur.
Memeliler arasında en kuru dışkıya sahip hayvanlardan birisi vombattır.
Vombat toprak altında 30 metreye kadar tünel kazabilir.
Vombatların kazdıkları tünellerde varrens denilen yuva ağları vardır. Buralar yeraltına sığınmak isteyen diğer hayvanlarca kullanılır.
Yavru vombatlar ortalama 20 gün anne karnında dururlar.
Vombatlar dışkılarını biriktirirler. Bunun kokusuyla da birbirleriyle iletişim kurarlar.
Vombatların kakası küp şeklindedir. Bu da oldukça nadir rastlanan bir durumdur. Küp kakaları onların popülerlik kazanmasındaki etkenlerden birisidir.

Vombat Ne Yer?

Hayvanların da bütün canlılar gibi yaşamlarına devam edebilmeleri için beslenmeleri gerekir. Her hayvanın beslenme tarzı farklıdır ve vombatlar beslenme konusunda en şanslı hayvanlardan bir tanesidir.

Beslenme hususunda vombatların dezavantajı doğada savunmasız olmalarıdır. Son derece korkak olmaları da buna eklendiğinde beslenirken zorluk çekebilmektedirler. Dağlık yerleri tercih eden bu hayvanlar en temelde otçuldurlar. Meyve, saman, yaprak, ağaç kabuğu, bitki kökü vombatların besin kaynaklarıdır. Yediklerini sindirme ve dışarı atma konusunda ilgin bir yapıda olan bu hayvanların sindirim sistemler çok yavaş çalışır. Bu yüzden 10-15 günde bir, küp şeklinde dışkılarlar.

Vombat Nasıl Ürer?

Bütün hayvanlarda olduğu gibi vombatlarda da en önemli hususlardan birisi üremedir. Üreme konusunda vombat türlerinin her biri farklılık göstermektedir. Yavru vombatlar doğduktan sonra bir süre anne babalarının keselerinde devam ederler. Yavrular ortalama beş aylık olana kadar kesede yaşamayı sürdürürler.

Vombatların tüylerinden halı, kilin gibi eşyalar yapılmaktadır. Son dönemde olmasa da geçmişte bunun için yoğun olarak kullanılmışlardır. Bu nedenle de nesilleri tehlike altındadır. Soylarına zarar veren çalışmaların engellenmesi adına çeşitli düzenlemeler bulunmaktır ve hala koruma altındadırlar.

Vombatlar çok hızlı üreyen hayvanlar değildir. Yılda bir ya da iki yavru dünyaya getirebilirler. Benzer yapıdaki tavşanların yılda 25 yavru dünyaya getirdiklerini düşündüğümüzde vombatların üremesinin ne kadar yavaş olduğu daha rahat görülebilecektir.

Vombatların Yaşamı

Vombatların yaşama dair en bariz özelliklerinden biri korkarak yaşamalarıdır. Yapıları dağlık ve ormanlık alanlarda yaşayabilmeye uygundur. Özellikle geceleri daha güvende olduklarını düşünürler ve yuvalarında dışarı çıkmayı tercih ederler. Fakat gözleri çok iyi görmediği için geceleri dışarı çıkmak onlar için tehlikeli olabilmektedir.

Sıcak havalardan pek hoşlanmayan vombatlar sıcak havalarda kaslarını oynatamazlar. Korkaklıklarıyla birlikte yazlar onlar için daha zor geçer. Öyle ki sıcak havalarda sadece yemek yemek için hareket etmektedir. Bu nedenle vombatlar bahar aylarını değerlendirirler. Sürekli otları yiyerek günlerini geçirirler.

Havaların uygun olduğu zamanlarda vombatlar yiyecek depolamayı tercih ederler. Bu nedenle de devamlı şişman bir hayvan görünüşü verirler. Depoladıkları yağları ihtiyaç duyduklarında harcarlar. En çok yaptıkları şey tünel açmaktır ve günlerinin çoğunu buna harcarlar.

Vombatların yaşam süreleri üzerine yapılan araştırmalarda bir vombatın 29 yaşına kadar çıkabildiği tespit edilmiştir. En yaşlı vombat olarak kayıtlara geçen hayvanın adı Patrick’tir ve 1 metre uzunluğunda, 38 kilodur. Yalnız yaşaması Patrick’in uzun yaşamasının en büyük sırrıdır. Ancak vombatların ortalama yaşam süreleri 5 – 20 yıl arasında farklılık göstermektedir.

Vombatların Dışkısı

Boşaltım sistemi canlıların besin tüketiminin doğal bir sonucudur. Canlıların boşaltım sistemleri birbirinden farklı yoğunlukta çalışır. Fakat vombatlarda durum biraz daha değişiktir. Vombatlar kübik şekilde kakalarını yapmaktadırlar ve bunu yapan tek canlıdır. Doğal olarak bilim insanlarının yoğun ilgisini çekmiş, üzerine çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Çünkü küp şekli doğrudan doğada bulunmayan bir şekildir ve küp elde edebilmek için farklı yöntemler kullanılmaktadır.

Bilim insanlarına göre vombatların küp şeklinde kakalarının yapmalarının nedeni ince bağırsak hareketleri ve elastik dokudur. Bu hayvanların ince bağırsaklarının uç kısmında dışkıları çerçevemsi bir yerden geçmektedir. Bu nedenle de bu şekle dönüşmektedir.

Çok uzun süre dışkı yapmadan durabilen vombatlarda sindirim oldukça uzun sürmektedir. Bazen bu hayvanların 13 – 14 günde bir kez dışkı yaptıkları görülebilmektedir. Adeta kare şeklinde bir çikolatayı andıran vombat dışkıları kâğıt üretiminde vs. kullanılmaktadır.

Vombatlar Hakkında Bilimsel Araştırmalar

Vombatlar bilim dünyasının oldukça ilgisini çekmektedir. Kaliforniya Üniversitesi araştırmacıları canlılar dünyasının en esrarengiz olaylarından birisi olan kübik dışkılama üzerine araştırmalar yapmışlardır. Genel olarak akışkanlar hidrodinamiği üzerinde çalışan araştırmacılar besin sıvıları, idrar tahlilleri, kan tahlilleri gibi konularda çalışmışlardır.

Araştırmacılar vombat üzerine derin bir araştırma yaparak merakı gidermeye çalışmışlardır. Buna göre ilk vardıkları sonuç, doğada bulunmayan bu dışkı şekli yalnızca vombatlarca üretilmektedir. Hatta insanlar bu şekli elde edebilmek için kesmeler, kalıplar kullanmak zorundadırlar.

Vombatlar üzerine yapılan bilimsel araştırmalara göre küp dışkının ince bağırsak hareketleri ve elastik doku yapıları neden olmaktadır. İlerde vombatların bu özelliklerinden yola çıkılarak yeni şekil oluşturma yöntemleri oluşturulabileceği tahmin edilmektedir.

Vombatların ince bağırsaklarının sonlarına doğru anatomik çerçevelerden geçen sıvı vaziyetteki atıklar katılaşarak küp şeklini almaktadır. Görüş yeteneği sınırlı olan vombatlar dışkılarını yere yığmakta ve bunun bıraktığı koku ile iletişim kurmaktadırlar. Bu adaptasyonun tam olarak nasıl yapıldığı bilinmemekle birlikte araştırmacılar bunun zaman içinde geliştiğini varsaymaktadırlar.

Vombatlar İnsanlara Saldırır Mı?

İnsanların hayvanlarla ilgili en çok merak ettikleri konulardan birisi iki canlı arasındaki ilişkidir. Özellikle güçlü dişleri ve çene yapıları olan hayvanlar insanları ısırabilirler ve yaralar, delikler açabilirler. Vombatların da güçlü dişleri ve bir o kadar kuvvetli çeneleri vardır. ısırarak insanlarda delikler oluşturabilirler. Ayrıca çok uzun pençelere sahiptirler ve pençeleriyle de ciddi şekilde yaralanmalara neden olabilirler.

Bilinçli olarak insanlara saldırmasalar dahi korkuyla veya şaşkınlıkla insanlara temas edebilir, ani hareketlerle kırılmalara neden olabilirler. Bugüne kadar vombatların insanlara saldırdığına dair çok fazla haber çıkmamıştır. Ancak ABD’de çıkan bir haberde doğa bilimci Harry Frauca vombat saldırısına maruz kalmıştır. Ayağında lastik çizme, pantolon, kalın yünlü bir çorabı bulunduğu halde hayvanın ısırığını hissetmiştir. Yaklaşık 2 cm çapında ısırık oluşmuştur.

Yine başka bir olay 6 Nisan 2010 tarihinde Victoria eyaletinde olmuştur. Kırsal bir köyde yaşlı bir adam vombat saldırısına uğramıştır. Kızgın vombat adama saldırmış ve sonucunda çeşitli ısırıklar ve kesikler meydana gelmiştir. Adam hastaneye gelerek tedavi olmuştur. Dolayısıyla hastaneye gelecek kadar yaralanmıştır. Bir balta yardımıyla hayvanı öldürmüş ve böylece saldırıdan kurtulabilmiştir.

Kültürel Alanda Vombatlar

Hayvanları değerlendirirken bir kültürel boyutlarıyla ele almak gerekir. Bütün hayvanlar olmasa da bazı hayvanların çeşitli kültürlerde önemli yerleri vardır. Kimi zaman çeşitli organizasyonlarda kimi zamansa genel simge olarak hayvanlar farklı kültürlerin bir parçası olabilmektedir.

Vombat kimi çiftçiler için ekinlere zarar veren bir hayvandır. Ekinlere zarar vermesi, her yerde oyuklar açarak arazi şartlarını olumsuz hale getirmesi ve bütün bunları yaparken yakalanamaması baş edilmesi güç bir düşman olarak algılanmasına neden olmuştur.

2000 yılı Sydney Olimpiyatlarında resmi almasa da vombat olimpiyatların maskotu haline gelmiştir. Yine 2005 yılından bu yana 22 Ekim vombat Günü olarak kutlanmaktadır. Resmi olmamakla birlikte o yıldan bu yana 22 Ekim tatil günü kabul edilmektedir.

Avustralya yerlilerinden Avrupalıların kıtaya gelişine kadar vombat eti çok önemli bir besin kaynağı olarak görülmüştür. Uzun yıllar vombat eti sevilerek tüketilse de türün korunması adına artık gıda ya da tüketim amacıyla vombat eti tercih edilmemektedir. Bu nedenle de Avustralya mutfağının bir süredir parçası değildir. Yine de vombat yahnisi Avustralya yemekleri arasında en meşhurlarından ve en çok anılanlardan birisidir. Son zamanlarda artık bu yemek vombat eti ile değil, daha rahat ve daha fazla bulunan tavşan etiyle yapılmaktadır.

En Korkak Hayvan: Vombat

Vombatlarla alakalı en çok gündeme gelen konulardan birisi de korkaklıkları olmaktadır. Bu minik hayvanlar korktuklarında adete çileden çıkmaktadırlar. Kilometrelerce uzaktan tehlikenin kokusunu alabilmektedirler ve kendilerini güvene almanın yolunu aramaktadırlar.

Koku alma duyuları çok gelişmiş olmayan vombatlar herhangi bir tehdit algıladıklarında oldukça hızlı olabilmektedir. Kısa bacakları ve kocaman gövdeleriyle yavaş hareket ediyor gibi görünseler de kendilerini tehlikede hissettiklerinde kısa koşu mesafeleri son derece hızlanmaktadır. Komik görüntüleri ve uysal tavırlarıyla insanların sevgisini kazanan bu hayvanlar, sevdikleri otları bulduklarında muhteşem kazıcılara dönüşebilmektedirler. Taze ot köklerini bulmak için karanlık alanlara girmeye korkmamakta, bunları iştahla yemektedirler.

Vombatlar kalın ve kürklü tüy yapısına sahiptir. Bu özellikleri onların sıcak havayı emerek yumuşamalarına neden olmaktadır. Kürkleri soğuk havalarda da çok iyi birer koruyucu olmaktadır.

Vombatlar herhangi bir saldırı anında en yakın tünele dalmaktadır. Eğer tünelde başka bir canlıyla karşılaşırlarsa güçlü tekmeleriyle kendilerini savunmaktadırlar. Düşmanı şaşırtarak pes ettirmeye ve kaçmasını sağlamaya çalışmaktadırlar. Genel itibariyle sessiz olan vombatlar birden fazla çeşit ses çıkarabilmektedir. Özellikle çiftleşme mevsiminde daha fazla ses çıkardıkları gözlemlenmekte, çağrıları domuz ciyaklamasını andırmaktadır.

İlginizi çekebilir: Çölde Yaşayan Hayvanlar Nelerdir? Resimli Özellikleri