Rastafarianizm (Rastafaryan) İnancı Nedir? Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Başlıklar

• - Rastafarianizm
• - Rastafari Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
• - Rastafarianizm Hakkında Bilgiler
• - Rastafarianizm İçin Önemli Olan Günler
• - Halie Selassie Kimdir?
• - Bob Marley ve Rastafarianizm

Rastafarianizm

Rastafarianizm, inanan sayısının çok az olduğu bir din türüdür. Bu dinde kut anlayışına benzer şekilde Etiyopya’nın son imparatoru olan Haile Selassie, Tanrı’nın yer yüzünde bulunan yansıması olarak düşünülmektedir. Ayrıca kendi inanç felsefesini bunlar ile ilişkili olarak gelişmiş davranış ve düşünce biçimlerinin de bütünleşmiş halidir. Bu inanç sisteminin peygamberi olarak görüldüğü kişi ise Marcus Garvey’dir. İnanışın geneline ve tüm bu anlatılanlara rağmen, Marcus Garvey ve Haile Selassie kendilerini bu inanç sistemi ile kesinlikle ilişkilendirmemişlerdir. Leonard Howell isimli kişinin Rastafarianizm inanç sisteminin kurucusu olduğu bilinmektedir. Rastafarianizm dinine inanlar “Rastafaryan” olarak adlandırılmaktadır.

Rastafarianizm, dünya genelinde en çok Bob Marley döneminde duyulmuştur ve bu sanatçının aracılığı ile pek çok kişinin dikkatini çekmiştir. Bob Marley, reggae müziğinin efsane ismi, solist, söz yazarı ve gitaristidir ve Rastafarianizm inanç sisteminin üyeleri arasında yer almaktadır. Bob Marley’nin gerçekleştirmiş olduğu turneler, verdiği konserler ve felsefi düşünceleri sayesinde Rastafarianizm dini çok daha fazla tanınmaya başlamıştır.

Rastafarianizm dini yapısal olarak inceleme yapıldığı zaman karışım bir görüntü ortaya çıkmaktadır. Mısır kökenli olan Ra dinlerinin Yahudilik dinleri ve Hristiyanlık dinleri ile heterojen şekilde karışması sonucunda Rastafarianizm dini ortaya çıkmıştır. Bu inanç sistemi anlayışında Hazreti Musa’nın asıl yol vermiş olduğu kutsal kavmin, siyahi insanlar, özellikle de Etiyopyalılar olduğuna inanılmaktadır. Rastafaryanlar günümüzde Afrika ve Amerika’da yaşamlarını sürdürmektedir. Ve sayları yaklaşık olarak 1.000.000 civarındadır.

Rastafarianizm inanç sisteminde, kutsal olarak vaat edilmiş topraklara cennet anlamına gelen “zion” adı verilmiştir. Bu inanç sistemine inanan insanlar kendi içerlerinde pek çok kola ayrılmışlardır. Rastafarianizm pek çok dinde görüldüğü gibi sanata bazı alanlarda katkı sağlamıştır. Bu alanlardan ise özellikle dinin kendine özgü ilahilerden kaynak bulan reggae müziği gelmektedir. İlk olarak Jamaika’da müzik dünyasına rehberlik eden ve reggae müziğin doğuşunda etkili olan ilahiler Rastafarianizm inancının mensupları tarafından söylenir.

Rastafarianizm dininde, temel olarak 4 çeşit renk vardır:

• Siyah renk
• Kırmızı renk
• Sarı renk
• Yeşil renk

Bu renklerin ayrı ayrı anlamları bulunmaktadır. Kırmızı renk, sarı renk ve yeşil renk Etiyopya bayrağını oluşturan renklerken, siyah rengi ise Afrika halkını temsil etmektedir. Bu renklerin Rastafarianizm’e inanlar için önemi çok büyüktür. Renklerin özelliklerine bakıldığında ise; yeşil rengin üzerinde yürüyen dünyayı temsil ettiği, kırmızı rengin siyahi halkın dökülen kanı olduğu ve sarı rengin de mücevher, altın ve hazineler için kullanıldığı görülmektedir.

Rastafaryanlar Eski Ahit’in koymuş olduğu kurallara göre beslenir ve etin sadece bazı türlerini yerler. Domuz etinin ve kabul deniz ürünlerinin tüketilmesi yasaktır. Faydalı bitki sınıfına marijuana’yı koyarak gündelik hayatlarında ve ibadetlerinde kullanırlar. Rastafarianizm içinde, bütün et türlerinden çekinen kollar da yer almaktadır. Ayrıca sigaranın kesinlikle yasak olduğu, alkolün zararlı görüldüğü ve mezara tek parça şeklinde girilmesi de Rastafarianizm dininin kuralları arasında yer almaktadır. Rastafaryanlara göre öldükleri zaman toprağa bir bütün halinde girmeleri bedenleri ile bütünleşmelerini ve tapınağını saygılı hale getirmeyi sağlar. Aynı zamanda vücuda zarar vermek ve dövme gibi şeyler yaptırmak da yasaktır.

Rastafarianizm dinine inanların saç şekilleri de oldukça dikkat çekmektedir. Bu saç şekilleri ilgi çekici olduğu için günümüzde hala rasta ismi ile pek çok kişi tarafından yaptırılmaktadır. Dünyaya yayılmış olan bal mumu Dreadlock saç biçimi de rasta modelidir. Rastafaryanlar onlar için anlamı büyük olan rasta saç modelinin moda için yapılmasına karşıdırlar. Zaten bu model, saçların hiç taranmaması ve kesilmemesi ile dikkat çektiği için özel olarak yaptırılmamaktadır. Bu durum da inancın gerekleri arasında yer almaktadır.

Rastafari Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Rastafarianizm, Afrika’dan Jamaika’ya köle olarak zorunlu şekilde sürgün edilen siyahi topluluk tarafından meydana getirtilen bir dindir. Siyahi halk, sürgün edildikten sonra gücünü kaybetmiş ve sükûneti tekrar kazanmak için yeni yollar aramaya başlamıştır. Sonrasında çok fazla zaman geçmeden Rastafari inancı ortaya çıkmıştır. Haklarını ve eski hayatını geri kazanmak için çabalayan bu halk için Rastafarianizm inanç sistemi çok mantıklı gelmiştir. Rastafariler belirli bir zaman sonra emperyalist, baskıcı ve bölücü ülkelere karşı olan savaşlarını, büyün dünyaya duyurmak ve sürdürmek için müziği kullanmayı tercih ettiler.

Rastafarianizm Hakkında Bilgiler

Rastafarianizm hakkında bilgilerden bazıları şunlardır:

• Rastafarianizm, peygamber olarak kabul edilen Marcus Garvey adlı bir adamın kehanetinde kökleri bulunmaktadır. Garvey, 1920’lerde ABD’deki siyah milliyetçi hareketi başlattı. Eski kölelerin soyundan gelenlerin hepsini Afrika’ya dönmelerini istedi. Ayrıca bir gün siyahi bir adamın Afrika’da kral olarak taçlandırılacağını ve bu adamın mesih olacağını söyledi.
• 1930’da Haile Selassie Etiyopya kralı olmuştur. Garvey’in takipçileri bu durumu kehanetin gerçekleşmesi olarak gördüler ve Selassie’nin aslında “Jah” ya da Mesih’in İkinci Geleceği olduğuna inanıyorlardı.
• 1948 yılında Selassie, istedikleri takdirde Karayip soyundan gelen köleleri gelip Etiyopya’da yaşamaya davet eden bir toprak hibesi yarattı. Rastafayanlara göre bu kehanetin gerçekleşmesiydi.
• Selassie, 21 Nisan 1966’da Jamaika’yı ziyaret etti. Onun için sevgi ile tezahürat yapan ve rasta renklerini uçuran çok büyük bir kalabalıkla karşılaştı.
• Aslanlar Rastafarianizm’in sembolüdür. Bu “Yahuda’nın Fethi Aslanı” olarak isimlendirilen Haile Selassie’nin hikayesinden geliyor. Rastafaryan dreadlock saç modeli ve sakalları da aslan gibi görünmektedir.
• Jamaika nüfusunun soyundan gelenlerin pek çoğu Afrika’daki evlerinden alınmış olan kölelerdi. Rastafaryanlar Jamaika’nın “cehennem” ya da “Babil” olduğuna inanmaktadırlar. Etiyopya ise “Vatan” “Zion” ya da “cennet” olarak görmüşlerdir. Pek çok Rastafaryan Etiyopya’ya hacca gitmeyi istemektedir.
• 1800’lerde kölelik, İngiltere ve tüm bölgelerini Batı Hint Adaları ve Jamaika’nın geri kalanı dahil olmak üzere yasadışı ilan etti. Beyaz köle sahipleri, devlet tarafından “mülk kaybı” nedeni ile tazmin edilirken, şu anda özgür olan Afrikalılara hiçbir şey verilmedi. Pek çok Rastafaryan, kölelerin torunları için Birleşik Krallık’tan bir çeşit tazminat almaya çalışıyor.
• Rastfaryanların üç farklı mezarı vardır: Nyahbinghi, Bobo Shanti ve İsrail’in On İki Kabilesi
• Nyabinghi Düzeni, Rasta dinin en eski alt bölümüdür. Etiyopya’da konuşulan dil olan Amharca’yı konuşma pratikliği yapmaktadırlar. Sıkı bir şekilde organik bir vegan diyeti yaparlarve Salı günleri bir araya gelerek Şabatlarını kutlarlar.
• Bobo Shanti alt bölümünde bulunan Prens Emmanuel Charles Edwards, Haile Selassie ve Marcus Garvey ile beraber yeni “kutsal üçlünün” bir parçası olarak kabul edilmektedir. Bobo Shanti, uzun elbiseler ve türban giyer, erkek rahipler ve Eski Ahit’i yakından takip etmektedir.
• Rastafaryanlar, etlerden uzak durur, domuz eti yemez ve çok fazla sebze ve meyve tüketir. İnek sütü, kahve ve alkol içmelerine izin verilmez. Ayrıca işlenmiş gıdaları da pek fazla tüketmezler.
• Rastafarizm saf ve doğal olana inanır. Bu nedenle dövme yaptırmak yasaktır.
• Resmi bir Rastafari evlilik töreni yoktur. Birlikte yaşayan erkek ve kadınlar yasal olarak evli olmasalar bile eş ve eş olarak adlandırılmaktadır.
• Rastafarizm inancı için cenaze töreni de yoktur. Ölen kişiler direkt toprağa gömülür.
• Rastalar genelde Tanrıya “Jah” ya da “Jah Jah” derler. Bob Marley’in çıkarmış olduğu “Jah Live” şarkısı, İsa’nın İkinci Geleceği hakkındaki Rastafarianizm inanç sistemine atıfta bulunur.

Rastafarianizm İçin Önemli Olan Günler

Rastafarianizm için önemli olan bazı günler vardır ve bugünlerde beraber vakit geçirirler. Günlerden bazıları şunlardır:

• 7 Ocak: Etiyopya Ortodoks Noel’i
• 25 Mart: İmparatoriçe Menen’in doğum günü,
• 21 Nisan: Selassie’nin Jamaika’yı ziyaret ettiği gün,
• 25 Mayıs: Afrika özgürlük günü,
• 16 Haziran: Hareketin öncü kurucularından Leonard P. Howell’in doğum günü
• 23 Temmuz: Haile Selassie’nin doğum günü
• 17 Ağustos: Marcus Garvey’in doğum günü, 
• 11 Eylül: Etiyopya Yeni Yılbaşı
• 2 Kasım: Haile Selassie’nin tahta geçmiş olduğu gün.

Halie Selassie Kimdir?

24 Ağustos 1892 tarihinde Etiyopya, Harar Eyaleti’nde Ejerse Gora’da dünyaya gelen Halie Selassie’nin asıl adı Ras Tafari Makonnen’dir. Babasının olan Ras Makonnen, Etiyopya imparatoru II. Menelek’in amcasının oğludur. II. Menelek, 1896 yılında Aoua’da İtalyan ordusunu mağlup etmiş bir imparatordu. Bu savaşta amcaoğlu Ras Makonnen, imparatorun sağ kolu olarak büyük başarı kazanmış ve ülkenin en güçlü kişileri arasında yer almıştır. Bu savaş Kara Afrika tarihinde görülmüş olan en büyük savaşlardan birisidir.

İmparator ailesinden gelmesi sebebiyle iyi bir eğitim gören Halie Selassie, Fransız misyonerleri tarafından eğitilmiştir. Genç yaşlarında kendi eyaletinin yönetimini üstlenmiştir. 1913 yılında II. Menelik felçten dolayı öldüğü zaman torunu Lidj İyasu tahtın yeni sahibi olmuştur. Halie Selassie, Ras Tafari sanı ile imparator naipliğine getirilmiştir. İmparatorun torunu olan Lidj İyas 1913 ile 1916 yılları arasında imparator olarak ülkeyi yönetmiştir. Iyasu, tahtta bulunmasına rağmen pek popüler olan bir hükümdar değildi. Çünkü en eski ve büyük Hristiyan ülkesinde İslam dinine inanması nedeniyle halk tarafından pek hoş gözle bakılmıyordu.

Lidj İyas, devleti yönetebilecek yeterli güce sahip olmadığı için tahtta çıktıktan 2 yıl sonra darbe girişimi oldu. Bunun sonucunda yerine II. Menelik’in kızı olan Zaouditou kraliçe olmuştur. Ras Tafari ise naib olarak yine görev başında kaldı ve bütün yönetimi ele geçirdi. Bu sırada halkın sevgisini de topladı ve köleliği yasakladı. Ancak kraliçe köleliğin kaldırılmasını pek istemiyordu. Kraliçe ile Ras Tafari arası bozuldu ve darbe girişi oldu. Ras Tafari orduyu ele geçirdi ve halk onu destekliyordu. Kraliçe, Ras Tafari ile savaşamadı. Ras Tafari 1923 yılında Etiyopya’nın Milletler Cemiyeti’ne girmesini sağlayarak dünya ülkeleri tarafından da tanındı. 1928 yılında “Negus” (kral) adını aldı ve 1924 yılında Paris, İskenderiye, Kahire, Kudüs, Atina, Brüksel, Stockholm, Amsterdam, Cenevre ve Londra’yı içeren Orta Doğu ve Avrupa turu gerçekleştirdi.

Haile Selassie’nin Tahta Çıkışı

2 Ağustos 1930 tarihinde kraliçe Zaouditou ölünce Ras Tafari “Negasa negast” yani kralların kralı oldu ve “Haile Selassie” ismi ile tahta çıktı. Ras Tafari, tahta çıktığı zaman Kutsal Üçleme’nin Gücü anlamına gelen Haile Selassie unvanını aldı. Haile Selassie’nin başka unvanları da vardı: “Krallar Kralı”, “Tanrı’nın Sevgili Kulu” ve “Yahuda Kabilesi’ni Fetheden İnsan”. Haile Selassie ülkesi dışında pek fazla tanınmayan biriydi ta ki İtalya ile Etiyopya anlaşmazlığa düşene kadar. Etiyopya’nın diğer Afrika ülkeleri gibi tamamıyla sömürgeleştirilmesini önleyen Haile Selassie, Eritre ile federasyona girerek hem deniz kıyısı olmasını sağladı hem de topraklarını büyüttü.

Etiyopya’nın Ele Geçirilmesi

Haile Selassie, Etiyopya’da liberal bir rejim kurmak amacı ile parlamento oluşturdu ve bazı reform eylemlerine girişti. Etiyopya’ya ulusal ve uluslararası hava yolları, bir ulusal radyo ve bir üniversite yaptırmış, orduyu daha çağdaş hale getirmiş, ücretli ve memurlardan oluşan yeni bir kentli sınıfı meydana getirmiştir. Bu sırada İtalya Afrika’da yeni sömürgelere ulaşmak için hazırlıklara başlamıştı. 2 Ekim 1935 tarihinde Benito Mussolini, kendi sömürgesi Somali ile Etiyopya arasında bulunan sınır ile ilgili bazı değişiklikler yapmak bahanesi ile saldırı girişiminde bulundu.

İtalya’yı destekleyen Fransa’ da Etiyopya’ya gönderilmek için Cubuti’ye gelmiş olan silahları aldı. O sıralarda Fransa’da dışişleri bakanı faşizm yanlısı Pierre Laval’dı. İngilizler de İtalya’nın yanında olarak Süveyş Kanalı’ndan geçiş yapmasına izin verdiler. Etiyopya artık gücünü kaybetmişti. İtalyanlar, gazlarla, can yakan silahlarla ve dum-dum kurşunları ile saldırdılar. Etiyopya ne kadar kendini savunmaya çalışsa da sonunda başkent Addis Ababa düştü. 2 Mayıs 1936 tarihinde imparator Haile Selassie, ailesi ile beraber önce Cubuti’ye sonra İngiltere’ye sığınarak Kudüs’e gittiler. İtalya, Etiyopya’yı Somali ve Eritre ile birleştirerek İtalyan Doğu Afrika’sı ismi ile yeni bir sömürge oluşturdular.

İngiltere’nin yardımı ile 1941 yılında İtalyan kontrolünden kurtulan Haile Selassie ülkesine döndü. Ülkesine döndüğü zaman yönetiminin tamamen yıkıldığını gördü. Etiyopya’nın savunmasını güçlendirmek ve idareyi yeniden inşa etmek için çok çalıştı. Ülkeden pek çok genci eğitim görmek ve diğer ülkelerin yaptığı sosyal ve bilimsel gelişmeleri öğrenmek amacı ile yurtdışına yolladı. Okullar, fabrika, hastane ve köprü inşa etti ve ülkenin altyapısını daha güçlü hale getirdi. Bu sırada batılı güçler tarafından da destek gördü. Pek çok ülke tarafından reformcu olarak görülmekteydi. 1961 yılında Eritre’yi tekrardan Etiyopya’ya kattı.

Haile Selassie’nin Ölümü

Yürürlükteki derebeylik sisteminden dolayı Etiyopya köylüsü çok zorlanmıştır. 1974 yılında Vollo’da 200 bin kişinin ölümüne neden olan büyük açlık felaketi yaşandı. Yaşanan büyük felaketten dolayı 12 Eylül 1974 tarihinde ordu, imparator Haile Selassie’yi tahttan indirdi. 27 Ağustos 1975 tarihinde Etiyopya’nın başkenti olan Addis Baba’da gözetim altında konutunda yaşayan Haile Selassie, prostat ameliyatının komplikasyonlarından dolayı solunum yetmezliği sebebi ile 83 yaşında hayata gözlerini yummuştur. Etiyopya’nın hükümdarına cenaze töreni yapılmadı ve mezarının yeri halen bilinmiyor.

Bob Marley ve Rastafarianizm

Bob Marley’in dış görünüşünü, hayat felsefesini ve müziğini şekillendiren en önemli etken inancıydı. 1966 yılında Rastafarianizm dinini kabul etmiştir ve hayatına bu doğrultuda şekil vermiştir. Rastafarianizm dininin tüm kurallarına bağlı olarak yaşamıştır ve en zor anında bile dininden vazgeçmemiştir. Bob Marley’in müzikten sonra en çok sevdiği şey futbol oynamaktı. Fırsat buldukça hatta turneleri için gittiği farklı ülkelerde bile arkadaşları ile beraber futbol oynar ve maçları izlemeyi asla kaçırmazdı. Ancak futbol ölümüne neden olan etkenlerden biri oldu. 1977 yılında İngiltere’ye konser vermek için gittiğinde çıplak ayakla top oynamış ve ayağı kanamıştır. Ayağında bulunan bu yara kangrene yol açmıştır. Bu nedenle ayağının acilen kesilmesi gerekiyordu. Ancak inanmış olduğı Rastafarianizm dininde mezara tek parça girmesi gerektiği için ayağının kesilmesine izin vermedi ve kangren hastalığı cilt kanserine dönüşmüştür.

Cilt kanserine yakalanan Bob Marley 4 yıl daha yaşamıştır. Durumu her geçen gün daha da kötüye gidince son günlerini geçirmek için Almanya’dan Jamaika’ya gitmek istedi ancak uçakta rahatsızlandı. Bu nedenle uçak Miami’ye acil iniş yaptı ve sanatçı hastaneye kaldırıldı. 11 Mayıs 1981 tarihinde ise hayata gözlerini yumdu. Mezarına biraz mariuhana, gitarı, bir yüzük, bir futbol topu ve bir incil ile beraber gömüldü.

İlginizi çekebilir: Bob Marley Kimdir?