Kertenkele Türleri (Oluklu ve Diğerleri) ve Özellikleri

Başlıklar

• - Kertenkele Nedir, Türleri Ve Özellikleri
• - Kertenkelelerin Genel Özellikleri Nelerdir?
• - Farklı Türdeki Kertenkelelerin Özellikleri Nelerdir?
• - Kertenkeleler Nasıl Çoğalırlar?

Kertenkele Nedir, Türleri Ve Özellikleri

Doğamızda yaşamını sürdürmekte olan çeşitli kertenkele türleri bulunmaktadır. 66 milyon yıl önce nesli tükenen dinozorlar ile aynı soydan geldikleri iddia edilen kertenkeleler hakkında, günümüzde hala devam eden çeşitli araştırmalar mevcuttur. Bu muazzam hayvanların günümüzde 3000 ile 6000 arasında türleri bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar sonucunda bu rakamların hala artış göstermesi ile çoğu insan kertenkele nedir, türleri ve özellikleri nelerdir? Sorusuna bir yanıt aramaya koyulmuştur.

Kertenkelelerin Genel Özellikleri Nelerdir?

Oldukça fazla türü olan kertenkeleler, soğuk hava şartlarında yaşamlarını sürdüremezler. Sıcak iklim hayvanı olan kertenkeleler genellikle çöl gibi kurak iklim şartlarında ve tropikal iklime sahip olan bölgelerde yaşarlar. Oldukça fazla türü bulunan kertenkeleler, aynı iklim şartlarında yaşasalar bile birbirlerinden farklı özelliklere sahiptirler. Bir kısmı toprağın altında yaşarken, bir kısmı da ağaçların üzerinde yaşamını sürdürmektedir. Ayrıca suyun üzerinde yürüyenleri olduğu gibi yükseklerden aşağı doğru süzülerek uçan kertenkele cinsleri de bulunmaktadır.

Bilinen kertenkele cinslerinin çoğu dört ayaklı olsa da iki ayaklı cinsleri de mevcuttur. Bunların dışında ayakları olmayan ve bu sebeple yılanlara çok fazla benzetilen kertenkele türleri de bulunmaktadır. Bu hayvanların ayaklarında beş adet parmak bulunur. Parmaklarının ucundaki keskin ve sivri tırnakları ile istedikleri yüksekliklere çok kolay ve rahat bir şekilde tırmanabilirler. Tırmanma eylemi dışında, böcek avlarken de çoğu zaman bu sivri tırnakları kullanmaktadırlar.

Güneşi ve güneşlenmeyi çok seven bu soğukkanlı hayvanlar, genellikle küçük böcek türlerini yemeyi çok severler. Bu sebeple onların böcekçil olduğu düşünülse de aynı zamanda etobur ve otçul türleri de mevcuttur.

Genel olarak 20-40 cm arasında olan uzunlukları farklı bölgelerde daha da artış göstermektedir. Hatta bu durum komodo ejderi adı verilen kertenkele türünde 3 metreye kadar ulaşmaktadır.

Tehlike anında kuyruklarını bulundukları yerde bırakma eğiliminde olan bu hayvanların, yeni kuyruklarının çıkması tam olarak bir ay sürmektedir. Eski kuyruğun yerine çıkan bu yeni kuyruk, renk ve birçok özellik bakımından eski kuyruktan oldukça farklılıklar tepkiler gösterebilir. Ayrıca kertenkelenin tehlike anında kuyruğunun kopan kısmı bir süre daha hareket eder. Bu durum düşmanı yanıltmak ve uzaklaştırmak için gerçekleşen bir eylemdir.

Pullu ve pürüzlü bir gövdeye sahip olan bu hayvanların karın kısmında bulunan pullar daha büyüktür. Keratinden yapılan bu pullar, kertenkelelerin derisinin üzerinde üst üste dizili bir şekilde bulunur.

Dünyamızda yaklaşık 6000 kadar bulunan kertenkelelerin bazı türleri şunlardır:

• Fırfır yakalı kertenkele 
• Oluklu kertenkele
• Boncuklu kertenkele
• Geko kertenkelesi 
• Basilisk kertenkele 
• Uçan kertenkele 
• Komodo ejderi 
• Deniz İguanası 
• Çöl iguanası 
• Bukalemun
• Chuckwalla

Farklı Türdeki Kertenkelelerin Özellikleri Nelerdir?

Hem çölde hem de tropikal iklim koşullarında yaşamlarını sürdürmekte olan bu hayvanlar, yaşamış oldukları iklim koşullarına göre çeşitli özelliklere sahiptirler.

Oluklu Kertenkele: Balkanlar ve Asya coğrafyalarında yaşarlar. İngilizce'de "cam kertenkele" olarak bilinir. Bıraktıkları kuyruklarının birkaç parçaya bölündüğü için bu adı almıştır. Oluklu kertenkeleler 135 cm'ye kadar uzayabilirler. Renkleri genellikle ten rengine yakındır. Adı göbek çevresindeki oluklardan gelir. Bacakları çok zor farkediliyor olsada görülebilir. Dikkatli bakıldığında gözleri, kafa yapısı ve burun deliklerinden yılan olmadığı anlaşılabilir. Erişkin oluklu kertenkelelerin sırtları kırmızımsı bakır bir renkteyken ve karın kısımları sarı bir renkte'dir.

Chuckwalla: Amerika’nın kuzeyinde bulunan kurak tepelerinde, genellikle 50 cm uzunluğunda yaşarlar. Ancak Kaliforniya Körfezi’nde bulunan adalarda yaşamını sürdüren bazı chuckwalla türünün boylarının daha uzun olduğu da tespit edilmiştir. Bu türe ait kertenkeleler, genellikle çöl ortamlarında yaşadıkları için çöl bitkilerini yiyerek beslenirler. Bu sebeple otobur olarak kabul edilirler. Başka türe ait kertenkeleler bitkilerin hücre duvarında bulunan selüloz maddesini sindiremezler.  Ancak chuckwalla türü gelişmiş bağırsakları ile böyle bir problem yaşamazlar ve bitkileri çok rahat bir şekilde parçalayarak, sindirimini gerçekleştirirler.

Bukalemun: Çoğunlukla renk değişme özellikleri ile bilinen bukalemunlar en bilinen kertenkele türleri arasında yer almaktadır. Daima birbirinden bağımsız bir şekilde hareket etmekte olan gözleri sayesinde, aynı anda iki farklı noktaya bakabilirler. Dilleri, vücutlarının neredeyse 1,5 katı uzunluğuna kadar ulaşabilir. Dillerinin üzerinde bulunan yapışkan sıvı sayesinde yakaladıkları böceklerin kaçmasına engel olurlar. İnsan üretimi en hızlı ulaşım aracından bile daha hızlı bir şekilde dillerini kullanabilme yeteneklerine sahiptirler. Elleri ve ayakları ile ağaç dallarına tutunarak yürüyebildikleri gibi, aynı zamanda çok yavaş hareket ederler. Genellikle böcekler ve karıncaların her türünü de yiyebilirler.

Boncuklu Kertenkele: Arizona ve Yeni Meksika da yaşamını sürdürmekte olan bu kertenkele türü zehirli kertenkelelerden birisidir. Çenesinin altındaki bezlerde zehir bulundurur. Neredeyse 60 cm uzunluğundadırlar. Pulları siyah ve turuncu renklerinden oluşur ve oldukça serttir. Etobur olan bu kertenkeleler tavşan, sincap ve fare gibi küçük canlıları kolaylıkla yiyebilir. Avlamış oldukları hayvanları çiğnemeden yutarlar. Bu şekilde 4-5 hayvanı avladıklarında uzun bir süre yemek yemeden durabilirler. Boncuklu ve pürüzlü bir pul yapısına sahiptirler. Isırmış oldukları insanları yarım saat içinde öldürebilecek kadar da çok zehirlidirler.

Basilisk Kertenkele: Genellikle Amerika’nın tropikal ormanlarında yaşayan bu hayvanlar su üzerinde yürüyebilme özellikleri ile bilinmektedirler. Tehlikeli bir durum sezdikleri zaman suya atlayarak, bütün parmaklarını olabildiğince açıp, kasılırlar. Bu duruş, ayaklarının suya değen kısmını olabildiğince geniş tutabilmek için gerçekleşir. Adım atarken ayaklarını hızlı bir şekilde çırptıkları için su, küçük bir hava baloncuğu oluşturur. Oluşan bu hava baloncuğu dağılmadan ağırlığını diğer ayağına vererek bu şekilde metrelerce su üzerinde koşabilir.

Oldukça hızlı ilerleyen basilisk kertenkelesi, genellikle ağaçların tepesinde ya da su kenarlarında yaşar. Derileri çoğunlukla kahverengi ya da yeşil tonlarında olduğu için kendilerini kolaylıkla kamufle edebilirler. Düşman gördükleri zaman saklandıkları yaprak üzerinde hiç hareket etmeden kamufle olabilirler. Böcek, karınca ve çeşitli haşereleri yiyerek beslendikleri için böcekçil olarak kabul edilirler.

Çöl İguanası: Bu tür kertenkeleler genellikle kurak çöl ikliminde yaşarlar. Soğuktan haz etmeyen bu hayvanlar, sıcak ortamda yaşamaya adapte oldukları için çok yüksek sıcaklıklara bile dayanabilirler. Oldukça hızlı koşabilen çöl iguanası, günün en sıcak saatlerinde oldukça aktif bir şekilde hareket etmektedir. Ancak çok fazla ısındıkları zaman vücut ısısını dengelemek adına daha serin yerlere saklanmaktadırlar.

Derilerinin üzerinde kahverengi benekler ve gri lekeler bulunur. Genellikle yapraklar ve çeşitli meyve türlerini yiyerek beslenen bu hayvanlar otobur olarak kabul görürler. Nadiren karınca ve böcek türlerini de tüketseler de genel olarak besin kaynaklarını bitkiler oluşturur.

Fırfır Yakalı Kertenkele: Genellikle baş ve boyun bölgesindeki katlanmış halde bulunan ve adeta yelpaze görünümlü derisi ile dikkat çeken bu kertenkeleler, Kuzey Avustralya ve Güney Yeni Gine’de yaşamaktadırlar. Renkleri yaşadıkları bölgeye göre değişiklik gösteren bu hayvanlar genellikle kur yaparken ya da tehlikeli bir durum hissettikleri zaman bu yelpaze görünümlü derilerini açarlar.

Beslenmek için fare, termit ve böcekleri tercih eden fırfır yakalı kertenkeleler etobur hayvanlardır. Ayrıca güveler, kelebekler ve larvaları yemeyi de çok severler. Bu besin kaynaklarının dışında bazen başka kertenkeleleri yedikleri de görülmüştür.

Deniz İguanası: Dünya üzerinde okyanusu yaşam alanı olarak benimsemiş olan tek kertenkele türü Galapagos Adalarında yaşamaktadır. Bulunduğu bölgede hayatta kalmak için birçok evrimleşme sürecinden geçen bu kertenkele türü, denizin derinliklerinde yarım saat boyunca nefes almadan durabilir. Keskin dişleri ve iri yapısına rağmen tek besin kaynağı kayalıkların üzerinde oluşan yosunlardır. Otobur olan bu canlıların uzunluğu iki metreyi bulmaktadır. Denizin en fazla 30 metre kadar derinlerine dalabilen deniz iguanası, kertenkele akrabaları arasında bunu yapabilen tek türdür.

Geko Kertenkelesi: Genellikle buzulların olmadığı bütün ortamlarda yaşamını kolaylıkla sürdürebilen bu hayvanlar, geceleri daha aktif yaşarlar. Günün büyük bir kısmını uyuyarak geçiren geko kertenkelesinin vücudu binlerce küçük kıllar ile kaplıdır. Sudan hiç haz etmeyen bu hayvanlar yüzemezler. Genellikle meyveler ve bitkilerden beslenen bu kertenkele türü, kıtlık gibi bir durumla karşı karşıya kaldığında, nadiren de olsa kendi kuyruğunu yediği görülmüştür.

Uçan Kertenkele: Filipinler ve Güney Asya ormanlarında yaşayan bu hayvanlar yumurtlama dönemi dışında kolay kolay ağaçlardan aşağı inmezler. Genellikle uçan ejder olarak bilinen bu hayvanların vücutlarının iki yanından sarkan ve sırtlarına doğru kapanan bir deri parçası bulunur. Bu hayvanların uçtukları bilinse de tam anlamı ile bir kuş gibi uçmazlar. Yüksek bir ağaçtan kendilerini boşluğa bırakarak 5-10 metrelik bir planör uçuşu gerçekleştirirler. Havada kontrollü bir şekilde kısa bir uçuş gerçekleştirdikten sonra gözlerine kestirdikleri başka bir ağaç dalına tutunurlar. 

Maksimum 36 cm uzunluğunda olan bu hayvanlar ince ve uzun kuyrukludurlar. Çoğunlukla yeşil tonlarına sahip renkleri sayesinde ağaçlar üzerinde kolaylıkla kamufle olabilirler. Ağaçlar üzerindeki güveler, karıncalar ve örümcekler gibi çeşitli böcek türlerini de yiyerek beslenirler.

Komodo Ejderi: İsimlerini yaşadıkları yer olan Endonezya’nın Komodo Adası’ndan alan bu kertenkele türü, bilinen en büyük ve en tehlikeli kertenkelelerden birisidir. Boyları ortalama 2,5 metre olan bu hayvanlar genellikle 80 kg civarındadırlar. Günümüze kadar keşfedilmiş en uzun komodo ejderi 3,5 metre boyunda ve 166 kg ağırlığındadır. Etobur olan bu kertenkele türü dünya üzerinde bulunan bütün memeli hayvanları da yiyebilir. Yüzme konusunda da oldukça başarılı olan komodo ejderi, türünün devamlılığını sağlamak için sadece tek bir doğumunda bile 20 adet yumurtaya sahip olur. Komodo ejderi bu kadar çok yumurtlamasına rağmen, maalesef nesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan bir kertenkele türüdür.

Genellikle leş hayvanları yiyerek beslenen bu kertenkele türü, çoğu zaman ısırmış olduğu leş parçalarını ağızlarında bekleterek, ağız içinde çeşitli bakterilerin oluşmasını sağlarlar. Oluşan bu bakteriler sayesinde komodo ejderi, gözüne kestirmiş olduğu avını sadece tek bir ısırık ile dakikalar içinde felç edebilir. Bu kertenkele türü insanlar için oldukça tehlikeli ve uzak durulması gereken bir türdür. Bunun en önemli sebebi ise komodo ejderinin eğitilemez olması ve insan etini de yemesidir.

Kertenkeleler Nasıl Çoğalırlar?

Bütün kertenkele türleri de yumurtlayarak çoğalırlar. Sıcak havaların yoğun olduğu yaz aylarında dişi kertenkeleler genellikle toprağı kazarak bir çukur meydana getirirler. Toprak dışında yaprakların ortasına ya da kayalıkların arasına da yumurtlayan kertenkeleler mevcuttur.

Dişi kertenkelelerin türleri ve yaşadıkları ortamlar ne kadar farklı olursa olsun, hepsi de bir şekilde yumurtlamadan önce uygun ve güvenli bir ortam oluşturmaya çalışırlar. Kertenkeleler yavrularına ebeveynlik yapan hayvanlardan değillerdir. Bazı kertenkele türlerinin kendi yavrularını yedikleri bile gözlemlenmiştir.

İlginizi çekebilir: Balıklar Uyur Mu? Alışılmışın Dışında Uyku Şekline Sahip Balıklar