Otomobil

ESP Nedir, Nasıl Çalışır, ESP’yi Oluşturan Parçalar Nelerdir?

ESP Nedir, Nasıl Çalışır, ESP’yi Oluşturan Parçalar Nelerdir?

ESP, Bosch tarafından geliştirilen ve otomobillerde kullanılan sürüş destek birimidir. Elektronik Denge Programının (Electronic Strability Program) kısaltılmışı olan ESP, ilk kez 1995 yılında Mercedes’in CL modellerinde opsiyonel olarak kullanılmıştır. Stabilitenin kapsamı kararlılık, sağlamlık ve dengedir. ESP, farklı firmalarda farklı isimlerle anılmaktadır.

Merkezi bir kontrol elemanı, moment sensörlerinden, ABS fren sistemi sensörlerinden ve açı sensörlerinden gelen verileri değerlendirir ve aracın kayıp kaymadığını analiz eder. Bu analize göre gerekli tekerlere fren yaptırır ve motor gücüne müdahalede bulunarak aracı yeniden izine döndürmeye çalışır. Eğer araç önden kayarsa virajda kalan arka tekerlek, arkadan kayarsa virajın dışında kalan tekerlek bağımsız olarak frenlenir. Bu sayede araç yeniden doğru rotaya döndürülmeye zorlanır. ESP başlı başına bir sistem değildir, ancak kilitlenmeyi engelleyen fren sistemi (ABS) ve patinaj önleme sistemi (ASR) ESP sistemini destekleyen sistemlerdir. Diğer bir deyişle ASR ve ABS olmadan, herhangi bir araçta ESP varlığı söz konusu değildir.

ESP Nedir

ESP’yi Oluşturan Parçalar Nelerdir?

  • Teker hız algılayıcıları: Aracın hızını ayrı ayrı ölçen ve tekerlerde bulunan algılayıcılardır.
  • Yanal hız algılayıcı: Otomobilin yanal hızlarının ne olduğunu ve doğrultusundan ne kadar sapma gösterdiğini ESP’ye bildiren algılayıcıdır.
  • Fren basıncı ve ABS hidroliği algılayıcısı: Ani fren yapıldığında otomobilin tekerlerine uygulanan basıncı algılayan ve tekerlerin kilitlenmesini engelleyen parçalardır.
  • Direksiyon açısı algılayıcı: Araç sürücüsünün gitmek istediği yönü algılayan parçadır.
  • Elektronik kontrol elemanı: Tüm algılayıcılardan gelen doküman ve bilgileri kısa zamanda değerlendiren ve kritik durumlarda ESP’ yi devreye sokan elemandır.

Hızla giderken önünüze bir engel çıkarsa veya aşırı keskin bir viraja girerseniz, aracın burnu düz bir doğrultuda kayma yapar. Dolayısıyla direksiyonu döndürdüğünüz yöne aracınız gitmez. Böyle bir durumda teker hız algılayıcıları ön tekerde sorun olduğunu algılar. ESP algılayıcı parçalar ise sürücünün gitmek istediği yönle aracın gittiği yön arasındaki farkı algılamaktadır. Sürücü sağa doğru gitmek istiyorsa, ESP sağ arka tekere fren uygulayacaktır. Böylece aracın burnu gitmek istenen yöne doğru düzelecektir.

ESP Nasıl Çalışır?

ESP sistemi temel olarak tekerleklere monte edilen birkaç tane sensör, müdahale bölümü ve işletim bölümünden oluşmaktadır. Sensörlerin görevi, önden ve arkadan kayma olduğunda boş dönen tekerleği tespit etmek ve daha sonra aldığı bilgiyi sistemin kalbine iletmektir. İşletim bölümü de kayma düzeyini belirler ve hangi tekerleğe ne kadar fren basıncı uygulanacağını tespit eder. Bundan sonra frenlemeyi sağlayacak olan üniteye bilgileri gönderir ve gerekli frenlemenin yapılmasını sağlar.

Fren uygulanan tekerlek ise tekrar güç iletmeye başlar ve aracın yönüne dönmesini sağlar. Hayat kurtarma konusunda oldukça iddialı olan ESP sisteminin donatıldığı Mercedes, geçen yıl %42 oranında daha az kaza olaylarına karışmıştır. NHTSA (ABD Otoyol Güvenlik İdaresi) tarafından 1997-2002 yılları arasında yapılan bir araştırmaya göre, savrulmanın sebep olduğu ölümcül kazalar ESP ile %30 oranında azaltılabiliyor.

ESP

ESP Nerelerde Devreye Girer?

Otomobil viraja girdiği zaman herhangi bir lastiğe aşırı yük binerse, araç yere tutunamaz ve dolayısıyla savrulmaya başlar. İşte ESP tam bu noktada devreye girer, tek lastikteki yükü alır ve diğer lastiklere aktarır. Böylece boşa çıkan lastik yeniden yola tutunmaya başlar ve savrulma önlenmiş olur. ESP; hız, yağış koşulları ve farklı zeminlerde sürücülerin hayatını kolaylaştıran ve kurtaran en önemli sürüş elemanıdır. ESP devreye girdiğinde, ışığı veya bir kayma resmi gösterge panelinde yanıp sönmeye başlar. ESP’nin sürekli devrede olması, sürüş güvenliği bakımından oldukça önemlidir.

Avrupa Birliği (AB) uyum yasaları gereğince binek araçlar ve 1,3 ton altındaki hafif ticari araçlarda zorunlu hale gelecek olan ESP haricinde, lastik basınç kontrol sisteminin de donanıma eklenmesi zorunlu olacak. Lastik basınç kontrol sistemi ve ESP, ülkemizde satılan araçların önemli bir kısmında sunuluyor. Günümüzde özellikle hafif ticari araçlar için isteğe bağlı olarak alınan ve çok tercih edilmeyen bu iki sistem, zorunlu olduğunda en alt araç modellerinde dahi kullanılacak. Standart bir donanıma ESP eklemenin maliyeti ortalama olarak 1000 TL. Lastik basınç kontrol sistemi ise yaklaşık olarak 500 TL’ye satılıyor. Her iki güvenlik sisteminin araç başına maliyeti, satış fiyatının neredeyse %3’ünü buluyor.

Araçlarda Kullanılan ESP Sistemi

Firmaların birçoğu teknolojinin de ilerlemesiyle paralel olarak, yeni araç alacaklar için oldukça kaliteli ve üst düzey ürünlere ulaşma imkanı sunuyor.  Araçlarda bulunan teknik nitelikleri simgeleyen ASR, ESP, ABS, EBD, HLA, CDI, IPS, TDI ve MSR gibi birçok yabancı terim, otomotiv sektörünü yakından takip eden meraklıları için sorun teşkil etmeyebilir. Ancak yeni bir otomobil almak isteyen, fakat otomotiv sektörünü yakından takip etmeyen kişiler için anlama sorununa yol açabilir.

Otomobillerin teknolojik özelliklerini ve donanımlarını ifade eden terimler, yabancı dillerdeki şekliyle kısaltıldıkları için anlaşılması zorlaşıyor. Ayrıca aynı özellikler otomobil üreticileri tarafından değişik isimlerle de kullanılabiliyor. Araçlarda kullanılan ESP sistemleri ve anlamları şöyledir;

ABS: Tekerlekler kilitlenmeden sürücülere fren yapma imkanı sağlayan ve bu sayede aracın kontrol yeteneğini arttırarak sürücüye yardımcı olan bir sistemdir. ABS’nin açılımı ise, Antiblock Brake System’dir.

ESP: Elektronik Stabilite Programı’nın kısaltılmışı olan ESP, sensörler tarafından aracın seyir halindeki çizgisini korumaya ve savrulmadan düz bir şekilde seyrini sürdürmesine yardımcı olan bir sistemdir.

EBA veya BAS: Emergency Brake Assist ile Brake Assist System’in kısaltmaları olan EBA ve BAS, fren pedalına sert basılması durumunda fren gücünün tam olarak devreye girdiğini simgeler.

MSR: Kaygan zeminlerde sürücünün gaz pedalından ayağını çekmesiyle oluşabilecek kaymayı, motor torku tarafından önlemeye çalışan bir sistemdir.

ASR: Antipatinaj sistemi olarak da tanımlanan Anti Schlupf Regelung (ASR), araçta patinaj yapıldığında tekerleklere giden kuvveti kontrol eder ve tutunmayı sağlar.

EBD: Bu sistem, Electronic Brake Distributor’un kısaltmasıdır ve fren yapıldığı zaman gücün ön ve arkadaki akslara dengeli olarak dağılmasını sağlar.

ASC T: Seyir halindeyken, sensörler tarafından aracı sürekli olarak takip eden bir sistemdir. Elektronik çekiş kontrol sistemi (ASC T), bazı markalarda TCS olarak adlandırılır.

ESP Nasıl Çalışır

APB veya EPB: Bu sistem klasik el freninin yerine geçer ve el freni, anahtarı kontak yuvasından çıkardığınız zaman otomatik olarak devreye girer.

SRS: Suplementary Restraint System (SRS), airbag’i ifade etmektedir. Hava yastığı olarak da adlandırılan bu sistem, çarpışma esnasında çok kısa bir zaman içerisinde otomatik olarak devreye girer ve araç içindekilerin korunmasını sağlar.

HLA: Rampada duran bir aracın stop ettirilmeden kalkışına yardımcı olan ve Türkçeye Yokuş Kalkış Desteği olarak çevrilen bir sistemdir.

Tiptronic: Şanzımanın otomatik ya da manuel olarak kullanılmasını ifade eder.

Cruise Control: Sürücü tarafından devreye sokulduğunda aracın hızı sabitlenir ve sistem, frene, gaza ya da sistemi çalıştıran düğmeye basılınca devreden çıkar. Açılımı otomatik hız kontrol sistemi olan Cruise Control, yeni nesil bazı modellerde kullanılan bir sistemdir. Bunların dışında IPS-Akıllı Güvenlik Sistemi adı verilen sistem, kontak anahtarının içerisinde bulunan çip yardımıyla, kopya kontak anahtarlarının motoru harekete geçirmesini önlemektedir.

İlginizi çekebilir: Otomobili Oluşturan Tüm Parçalar

İlgili yazılar

Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin

YORUM BIRAKIN