Başlıklar
Arkeoloji Ne Demek?
Arkeoloji kelimesinin kökeni Antik Yunancadır. "Archaios" eski, "logos" ise bilgi-bilim anlamına gelir. Yani arkeoloji kelimesi "eski bilgi", "eskinin bilimi" olarak tanımlanabilir. Arkeoloji sosyoloji, coğrafya, tarih, etnoloji gibi birçok disiplini kullanarak ve bu disiplinleri arkeolojik yöntemlerle inceleyen bilim dalıdır. Türkçe'ye yanlış bir şekilde "kazı bilimi" olarak çevrilse de kazı arkeolojik araştırma yöntemlerinden sadece biridir. Arkeoloji temel olarak insanlığın kültürel tarihini, kültürlerin değişimini ve birbirleriyle olan ilişkilerini inceler.
Arkeoloji birçok farklı bilim dalını içerir. Bunlar başlıca tarih öncesi (prehistorya) arkeolojisi, klasik arkeoloji, protohistorya ve önasya arkeolojisi, mısır arkeolojisi, tevrat arkeolojisi, ortaçağ arkeolojisi olarak sıralanabilir. Arkeoloji önemli bir bilim dalıdır çünkü bilinen, kayıt altına alınmış olan yaşamın ötesinde bütün kültürlerin en eski tarihlerini aydınlatmayı amaçlar. Alanında uzman olan arkeolog herhangi bir alet, nesne ve yapı kalıntılarını inceleyerek eski insanların nasıl yaşadıklarını neler anlayabilirler.
Arkeoloji, maddi kültürün kurtarılması ve analizi yoluyla insan etkinliğinin bilimsel çalışmasıdır. Arkeoloji hem bir sosyal hem de beşeri bilimlerin bir dalı olarak görülebilir. Avrupa'da arkeoloji genellikle ya kendi başına bir disiplin ya da diğer disiplinlerin bir alt alanı olarak kabul edilirken, Kuzey Amerika'da arkeoloji antropolojinin bir alt alanıdır.
Arkeoloji, fosilleri inceleyen paleontolojiden farklıdır. Arkeoloji tanımı gereği yazılı kayıtlardan yoksun olan tarih öncesi toplumların incelenmesi için özellikle önemlidir. Arkeolojinin, bir kültürün tarihini anlamaktan, geçmiş yaşam tarzlarını yeniden inşa etmeye, zaman içinde insan toplumundaki değişiklikleri belgelemeye ve açıklamaya kadar birçok amacı vardır. Yunan dilinden türetilen arkeoloji terimi, kelimenin tam anlamıyla "antik tarihin incelenmesi" anlamına gelir. Disiplini geçmiş hakkında daha fazla bilgi edinmek için keşif, kazı ve nihayetinde toplanan verilerin analizini içerir. Genel olarak konuşursak, arkeoloji disiplinler arası araştırmaya dayanır.
Arkeologlar Ne İş Yapar?
Arkeologların yapması gereken en önemli görevlerden biri ulaştıkları buluntuların hangi döneme ait olduğunu belirlemektir. Bu buluntular arasında bulunan yazılı belgeler bu işi kolaylaştırıyor; ama örneğin yazılı bir belge yoksa, binlerce yıllık olduğu tahmin edilen bir parçanın kesin üretim tarihini bulmak çok zordur. Danimarkalı bir arkeolog, arkeolojinin antik yerleşimleri ve buluntuları tarihlendirmek için kullandığı yazılı tarih öncesi dönemleri sınıflandıran ilk kişi oldu. Bu yazılı tarih öncesi döneme Prehistorya veya Prehistorya denir. Taş Devri, insanların çok sert bir taş olan çakmaktaşından alet ve silah yaptığı ilk dönemdir. Aletlerin ve silahların bronzdan yapıldığı sonraki döneme Bronz Çağı adı verildi. Demirin kullanılmaya başlandığı son döneme Demir Çağı denir. Çağdaş arkeologlar bu üç dönemi kendi içlerinde daha kısa dönemlere ayırırlar.
Bir arkeolog ortaya çıkardığı aletlerin hangi çağdan kalma olduğunu tespit etse bile bunların yapıldığı tarih hakkında bilgi verebilmek kolay değildir. Bir bölgede yaşayan insanlar taş aletler kullanırken, başka bir bölgedeki insanların aynı anda bronz aletler kullandığı bilinmektedir. Arkeologlar, insanların belirli bir zaman ve bir yerlerde nasıl yaşadıklarını öğrenmek için inceleme ve araştırma yaparlar. Bu insanların günlük hayatlarınından insan ilişkilerine ve hatta özel günlerine kadar nasıl yaşam sürdüğünü araştırırlar.
Birçok eski uygarlık, arkeologların ve dilbilimcilerin hala deşifre etmeye çalıştığı karmaşık yazı sistemlerine sahipti. Örneğin, Maya dilinin yazılı sistemi 20. yüzyıla kadar bilim adamları için bir gizem olarak kaldı.
Arkeologlar çalışmalarını genellikle insanların yaşadığı varsayılan yerleşim yerlerini kazarak yürütürler. Yenisi yıkılan şehrin üzerine inşa edildiğinden eski şehirler genellikle yeraltında kalır ve birbiri üzerine inşa edilen yerleşim yerlerinin mimari (özellikle kerpiç) kalıntıları zamanla bir tepe oluşturur. Bu tür tepelere Türkiye'de höyük, Yunanistan'da "Magula", Ortadoğu'da "Tell" ve İran'da "Teppe" denir. Türkiye'de Alakahöyük, Yalıkhöyük ve Çatal Höyük gibi antik yerleşim yerleri höyüktür. Ancak, her arkeolojik buluntu bir höyük değildir. İnler, ova yerleşimleri ve antik kentler arkeolojinin araştırma alanları arasındadır.
Arkeoloji Biliminin Önemi Nedir?
Arkeoloji yüzyıllar önce var olan insan yerleşimleri hakkında değerli bilgiler elde etmek için zamanda geriye gitmemize yardımcı olur. Çeşitli ülkelerin kültürel tarihine ışık tutuyor ve dünyanın o bölgesinde yaşayan insanların yaşam tarzları hakkında çeşitli soruları yanıtlıyor. Ayrıca tarih öncesi zamanların kronolojisinin tespit edilmesine de yardımcı olmuştur.
Yazılı kayıtların olmaması nedeniyle hakkında pek bir şey bilinmeyen tarih öncesi çağın yeniden inşasında önemli bir yardımcıdır. Bu dönemin malzeme kalıntıları mağara duvarlarındaki oymalar, çanak çömlek gibi eserler, yiyecek için hayvanları avlamak için kullanılan silahlar vb. içerir. Yazının geliştirilmesinden sonra bile, tutulan yazılı kayıtlar oldukça taraflıydı ve büyük ölçüde varsayımlara dayanıyordu. Bu gibi durumlarda arkeoloji, yazılı kayıtların gerçekliğini kanıtlamaya yardımcı olur. Arkeoloji tarihin yeniden yazılmasına da katkıda bulunabilir.
Arkeoloji kültürlerin incelenmesini içeren tarihi arkeoloji, bir su kütlesinin yatağında yatan herhangi bir insan faaliyetinin kalıntılarının incelenmesini içeren sualtı arkeolojisi gibi çeşitli alt bölümlere ayrılmıştır. Daha yakın zamanlarda 'kurtarma arkeolojisi' ve 'kent arkeolojisi' nin gelişmesi, kazı alanlarından elde edilebilecek verilerin miktarını artırdı.
Arkeoloji, veri toplama açısından kimya, jeoloji ve zooloji dahil olmak üzere diğer bilimlere ve sosyal bilimlere bağımlıdır. Örneğin, kazı alanından bir nesne çıkarıldığında, bir arkeolog yaşını belirlemek için kimyasalları kullanabilirken, botanik veya zooloji, bulunduğu çevre hakkında ayrıntılı bilgi verebilir.
Halkın takdirini artırmak için arkeolojiye verilen yeni bir boyut olan halk arkeolojisi de çok yardımcı oldu. Bu alan arkeolojik hırsızlıklar vb. tehlikelerden karşı karşıya kalabileceği olası olumsuz etkiler konusunda farkındalığın yayılmasında önemli bir rol oynamıştır.
İlginizi çekebilir: Kriminoloji Nedir, Kriminoloji Biliminin Doğuşu
Fenomenoloji (Görüngübilim) Nedir, Fenomenolojinin Yöntemleri Nelerdir?
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin