Ornitorenk Nedir? Özellikleri Nelerdir? Zehri Tehlikeli Midir?

Başlıklar

- Ornitorenk Nedir?
- Ornitorenk Zehri
- Ornitorenk Zehri Diyabet Tedavisine Yardımcı Olabilir Mi?
- Ornitorenklerde Üreme

Ornitorenk Nedir?

Latince ismiyle Ornithorhynchus anatinus, doğada bulunan en ilginç canlılardan biridir. Yarı-deniz memeli hayvanı olan ornitorenk, kunduz kuyruğu, su samuru gövdesi, ördek şekline sahip gagası, perdeli ayakları ile bilinen ve yumurtlayan bir memelidir. Hem su hem de karada yaşayabilen bu canlı, Doğu Avustralya ve Tasmanya kökenli bir canlıdır. 1799 yılında, bilim adamları tarafından keşfedildiğinde bu sıradışı özelliklere sahip olması nedeniyle büyük sansasyon yaratmıştır. Öyle ki bilim adamları bu hayvanın sahte ya da oyuncak olduğunu düşünmüştür. Ornitorenk nedir sorusunun cevabını tüm detaylarıyla açıklayalım:

Memeli olmalarına karşın, yumurtlayarak ürerler.
Erkeklerin arka ayaklarında zehirli bir mahmuzu vardır. İnsanlar için ölümcül olmasa bile, zehirleri morfinin bile etki edemeyeceği kadar büyük acı vermektedir. Zehir yalnızca çiftleşme döneminde salgılanmaktadır. Bu zehrin amacı, hem çiftleşme döneminde diğer erkekleri uzak tutmak, hem de tehdit algıladığında kendilerini korumaktır.
Ornitorenklerin mideleri yoktur. Beslendiklerinde, besinler direkt olarak bağırsaklarına gider.
Su altında göremezler. Suyu daldıkları zaman görme ve koku duyuları çalışmaz. Su altında gözlerini kapatırlar ve çevresindeki avları, sudaki titreşimleri hissederek yakalarlar.
Avustralya’da süren uzun ve aşırı kuraklıklar, yangınlar ve iklim değişiklikleri gibi nedenlerle ornitorenklerin yaşam alanlarının büyük bir kısmı yok olmuştur. Yine de nesilleri tehlike altında değildir.
Ornitorenklerin 5 çift cinsiyet kromozomu vardır.

Ornitorenkler genellikle 1,5-2 kilogram civarındadır.
Ortalama uzunlukları 40 santimetredir. 15 santimetre genişliğe sahiptirler.
Vücut sıcaklıkları ortalama 31-32 santigrat derecedir.
Ornitorenk kelimesinin Türkçe karşılığı, gagalı hayvandır.
Ornitorenklerin diğer bir adı platipustur.
Ornitorenklerin ön ayaklarında ekstra bir deri katmanı mevcuttur.
Avustralya’da 20 cent’in arkasında ornitorenk resmi vardır.
Kuyruklarında yağ depolamaktadırlar. Ornitorenklerin kuyruğu, vücut ağırlıklarının neredeyse yarısı kadar yağ ile kaplıdır.
Dişilerinde meme vardır ancak meme ucu yoktur. Bu nedenle yavrularını deri altındaki bezlerden/oluklardan beslerler. Yavrular, 3-4 ay anne sütü ile beslenir, 17 aylık olduklarında ise yuvayı terk ederler.
Memeliler arasında, hassasiyetle elektrik algılama duyusuna sahip tek canlıdır. Elektrik alıcıları gagalarında bulunmaktadır. Gagaları esnek bir yapıya sahiptir ve çok sayıda reseptörü bulunur. Kısacası, gaga yardımıyla avlanmaktadır.
Ortalama olarak 20-23 yıl arası ömürleri vardır.
Ornitorenklerin kürkü koyu kahverengidir ve oldukça sıkı bir yapıya sahiptir.
Ornitorenkler etçil canlılardır. Kabuklu deniz canlıları, böcek ve larvalar ile beslenmektedirler.
Erkek ornitorenkler yavrularıyla ilgilenmezler. Yavru bakımını anne üstlenmektedir.
12 aylık olduklarında erginliğe erişirler. Cinsel olgunluğa ise 18. ayın sonunda erişirler.
Ornitorenklerin dişleri yoktur. Avlarını ağızlarına aldıktan sonra ezerek yerler.
Üremeleri tek bir mevsimde olmaktadır. Bu zamanlama, kış sonu ya da ilkbahar başına denk gelmektedir.
Zamanlarının büyük bir kısmını suda geçirirler.
Geceleri daha aktiftirler. Gündüzleri genelde uyurlar.
Günde 12-13 saat avlanmaktadırlar.
Ornitorenklerin DNA’sında kuş ve sürüngelere de ait ortak genler vardır.
Ornitorenk fosilleri, şimdiki ornitorenklere kıyasla 2 kat büyüklüktedir.
Vücut ağırlıklarının %20’si kadar besine ihtiyaçları vardır.
Ornitorenkler çok iyi derecede yüzerler.

Ornitorenk Zehri

Memeliler arasında zehir bulunduran canlı neredeyse yoktur. Erkek ornitorenklerde ise, arka ayaklarda mahmuz adı verilen zehirli çıkıntılar bulunur. Mahmuz, boynuz yapısında sivri uzantı demektir. Bu yapı, ornitorenklerin vücuduna yapışık, paralel şekilde bulunmaktadır. Ornitorenkler gerektiği durumlarda bu yapıyı dikerek zehri karşı tarafa nakletmektedir.

Böbrek benzeri salgı bezinden üretilen bu zehrin içerisinde 19 farklı peptit saptanmıştır. Bunlar 3 farklı kategoriyle sınıflandırılmaktadır:

OvDLP: defensin benzeri proteinler. Bu yapı sürüngenlerdekine benzer.
OvCNP: C tipi natriüretik peptitler.
OvGNF: sinir büyüme faktörü.

Bu zehir, küçük hayvanlar için öldürücü etkiye sahiptir. İnsanlar için öldürücü etkisi yoktur fakat dayanılmaz büyük bir acı vermektedir. Geçici felçlere ve nekroza neden olabilir. Zehrin boşaltıldığı noktada ödem oluşur ve tüm uzuva yayılır. Bilinen ağrı kesiciler, bu zehrin yarattığı acıyı hafifletmekte başarılı değildir. Zehrin sinir uçlarını etkilediğine dair kanıtlar olsa da tam olarak nasıl işlediği hala bilinememektedir.

Ornitorenk Zehri Diyabet Tedavisine Yardımcı Olabilir Mi?

BBC’de 2016 senesinde yapılan bir habere göre, Avustralya’da bulunan Adelaide Üniversitesi ve Flinder Üniversitesi’ndeki bilim adamları, erkek ornitorenklerde bulunan zehrin, diyabet hastalığının tedavisinde kullanılabileceğini açıkladılar.

Özel bir hormon içeren bu zehir kandaki glikoz seviyesini düşürerek tedaviye yardımcı olmaktadır. Glucagon peptid-1 isimli bu hormon, insanlar ve diğer hayvanlardaki insülin salınımını uyararak glikoz seviyesini düşürmektedir. Bu nedenle diyabet hastalarını tedavi etmek için güçlü bir potansiyel tedavi yöntemidir. Günümüzde bu zehir diyabet hastalığının tedavisinde kullanılmasa da, çalışmaları sürdürülmektedir ve tedavi için çok yararlı bir kaynak olabilir.

Ornitorenklerde Üreme

Ornitorenkler, yumurtlayarak üredikleri için monotreme adı verilen ilkel memelilere benzemektedirler. Ornitorenklerin tek bir üreme mevsimleri vardır. Bu mevsim, kış sonu ya da ilkbahara denk gelmektedir. Çiftleşmeden sonra dişi, deniz ya da nehir kumsalına, uzunluğu 20 metreyi bulan çukur kazar ve çukurun zeminini ıslak ve katlanmış ölü yapraklar ile yumuşatır. Bu oyuk, su yükseldiğinde korunmasına yardımcı olacaktır. Şekli kuş yumurtasından daha yuvarlak, 11 milimetre çapında genelde bir ya da iki yumurta bırakan ornitorenk, daha sonra kıvrılarak yumurtaları gövdesi ve kuyruğuyla sıcak tutmaya çalışır. 10 günlük bir süreçten sonra yumurtalar kırılır. Bir bezelye tanesi büyüklüğünde, tüysüz ornitorenkler dünyaya gelir. Dünyaya gelen ornitorenkler korunmasız ve kördür. 3-4 ay süresince anne ornitorenk yavrularını kollar. Yavrular dünyaya geldikten sonra anne ornitorenk yalnızca yiyecek bulmak ve kürkünü ıslatmak gibi amaçlarla yuvayı terk eder. Baba ornitorenk ise yavrularla ilgilenmez. 3-4 ay sonrasında yavru ornitorenkler kendi başlarına yüzebilmektedir. Yavru ornitorenkler 12-18 aylık bir süreden sonra yetişkin olup, üreme yeteneğine sahip olurlar.

Anne ornitorenklerin memeleri olmasına rağmen meme uçları bulunmamaktadır. Yavrularını sütün biriktiği oluklardan beslerler. Yavrular göğüste sütün biriktiği olukları bularak süt içerler. 3-4 ay boyunca yavrular anne sütü ile beslenir. 17 aylık olduktan sonra yuvayı terk ederler.

İlginizi çekebilir: Kargalar Kaç Yıl Yaşar? Karga Türleri Nelerdir? Haklarında İlginç Bilgiler