Coğrafya

Sel Nedir, Neden Olur, Sel Çeşitleri Nelerdir?

Sel Nedir, Neden Olur, Sel Çeşitleri Nelerdir?

Başlıklar

Göl, dere, deniz ve akarsu gibi su kütlelerinin, aniden oluşan taşkınlar nedeniyle çevresindeki toprak katmanını su altında bırakmasına sel adı verilmektedir. En çok meydana gelen doğal afetlerden biri olan sel, alınacak bazı tedbirlerle bir nebzede olsa önlenebilir. Altyapıların düzenli olması, yerleşim alanlarının akarsu yataklarına yapılmaması, seli önlemenin ve selden doğacak zararların en aza indirilmesi açısından önemlidir. Su taşkını ya da sel, insan yaşamını derinden etkileyen bir doğa olayıdır.

Bilhassa şehir hayatının yoğun olduğu yerlerde yaşandığı zaman, hem maddi hem de manevi sonuçları çok ağır olabilmektedir. Mevsimsel etkinin önem arz ettiği sel vakası, yağışların kış aylarında artış göstermesiyle paralel olarak daha yoğun hissedilir. Akım gücü de oldukça kuvvetli olan seller, önüne gelen tüm binaları, araçları, insan ve hayvanları yok edebilir. Böylesine korkunç bir durumda gerekli tedbirlerin kesinlikle alınması gerekir.

Sel

Sadece insan yaşamını değil, doğal dengeyi de oldukça sarsan seller, tarım arazilerinin yitirilmesi, yeryüzü çökmeleri ve erozyon oluşumu gibi sonuçlar doğurabilir. Meydana geldiği yerde ekolojik dengeyi bütünüyle değiştiren sel, günümüzde pek çok önlem alınarak zararları nispeten hafifletilen doğa olaylarından biridir. Okyanus, akarsu, dere ya da denizlerin taşıyabileceği miktardan fazla su yüklenmesi neticesinde su kütleleri hareket eder.

Fazla su, kendi sınırları olan yataklardan çıkar ve sellere ya da taşkınlara yol açar. Bilhassa fırtınalı yağmurlar ile karların erimesi sonucunda sel oluşumu tetiklenir. Zaman içerisinde meydana gelen seller olduğu gibi, aniden oluşan seller de (seylap) görülmektedir. Gereken önlemlerin alınmaması halinde, bir sel felaketi şehirleri bile ortadan kaldırabilecek sonuçlar doğurabilir. Sel felaketlerinin en fazla yaşandığı yerler ise Güneydoğu Asya ülkeleridir.

Sel Neden Olur, Sel Çeşitleri Nelerdir?

Selin oluşum nedenleri arasındaki başlıca etken nehir yataklarıdır. Ani bir şekilde ortaya çıkan yağmurlar bir de eriyen kar suları ile birleşirse, bu sular nehir yataklarından taşıp çevreye zarar vermektedir. Bu hususta önemli olan şey, nehir yataklarının amaç dışında kullanılmamasıdır. Beklenmeyen zamanlarda ve aniden meydana gelen yağışlar, şayet sağlam bir altyapı mevcutsa sel oluşumuna genellikle neden olmaz, ancak kentleşme altyapısı sağlam değilse sel oluşumu da kaçınılmazdır. Güçlü rüzgarlar, çarpık kentleşme ve akarsu kenarlarının ağaçlandırılmaması gibi nedenlerle denizlerde meydana gelen dalgalar da sel oluşumuna yol açar. Ayrıca tsunami olayı ve kar erimeleri de sele yol açan faktörler arasındadır. Dere yataklarındaki suyla buluşan kar suları, yatakların bunu taşıyamamasına neden olur. Gereken önlemlerin alınmaması halinde de taşkın ve sellerin önüne geçmek mümkün olmaz.

Sel Nedir?

Bazı seller önceden haberli şekilde meydana gelirken, bazıları aniden kendini gösterir. Ani oluşan seller çok ciddi can ve mal kayıplarına yol açabilir, ancak haberli olanlar gereken önlemlerin alınması ile engellenebilir. Süreleri açısından uzun ve ani süreli olmak üzere 2’ye ayrılan seller, yapıları açısından 4’e ayrılmaktadır;

  • Nehir ve dere selleri; kışın biriken karların ilkbaharda erimesi sonucu görülmektedir. En sık ve doğal olarak görülen bu seller, şiddetli yağış ve fırtınalarda oldukça tehlikeli olabilmektedir.
  • Şehir selleri; çok ağır sonuçları olan ve en tehlikeli sellerdir. Şehirlerdeki altyapı yetersizliğinin yol açtığı bu seller, can ve mal kayıplarının çok ciddi boyutlarda olmasına sebep olur.
  • Dağlık alanlarda oluşan seller; özellikle engebeli arazilerdeki akan suların taşması sonucu ortaya çıkar.
  • Kıyı selleri; Genellikle okyanus kıyılarında oluşan bu seller, mevsimlerin etkin olduğu yerlerde kendini gösterir ve nadiren de olsa büyük kayıplara yol açar.

Selin Sonuçları Nelerdir, Sel Nasıl Önlenir?

Diğer doğal afetler gibi, seller de insanlara ve ekolojik çevreye zarar vermektedir. Selin ardından ekolojik sistem ve doğal çevre fazlasıyla zarar görür, tarım alanlarının su altında kalmasından dolayı kırsal alanlarda yaşayan insanlar ekonomik bakımdan çöküntü yaşar. En önemlisi ise sel sularının sürüklediği eşyalar, araçlar veya sökülen ağaçlar tarım alanlarını kapatır. Bunun sonucu olarak da tarım alanları kullanılamaz hale gelir ya da verim yok olur. Ayrıca başka bir doğa felaketi olan erozyona neden olur, evlerin su altında kalmasından dolayı da can ve mal kaybına yol açar.

Sel felaketlerine karşı alınabilecek ilk ve en önemli tedbir, akarsu yataklarında yerleşimin yapılmamasıdır. Sel felaketinin gerçekleşmemesi için setler kurulmalı ve akarsu kenarları ağaçlandırılmalı, ormanlık alanlar çoğaltılmalı, mevcut olanlar da korunmalıdır. Bilhassa şehir altyapılarında su geçişlerinin kolaylıkla sağlanacağı sistemler kurulmalıdır. Sel, seylap haricinde tahmin edilebilen ve bilinen bir afettir, bundan dolayı meteorolojinin ikazları dikkate alınmalı ve tedbirli hareket edilmelidir.

Sel Çeşitleri

Selden Önce Neler Yapılabilir?

  • TV ya da radyoda yayınlanan olası sel koşullarına ait ikaz terimleri bilinmelidir.
  • Soğukta muhafaza edilmeye ya da pişirilmeye ihtiyaç duymayan gıda depolayın. Kapalı ve temiz kaplarda su bulundurun, ayrıca gaz, elektrik ve su gibi hizmetlerin kesintiye uğrayabileceğini aklınızdan çıkarmayın.
  • El feneri, pille çalışan, taşınabilir bir radyo, olağanüstü durum pişirme aygıtı, ilkyardım malzemeleri ve ihtiyaç duyulabilecek ilaçlar bulundurun.
  • Şayet sel basabilecek bir zeminde ikamet ediyorsanız, bulunduğunuz yerde selin yaklaşık yüksekliğinin ne olacağını öğrenin.
  • Yerel olağanüstü durum faaliyet planlarına hakim olun. Ayrıca bulunduğunuz bölgedeki bentleri tespit edin ve başkaları altından kalkamazsa başınıza ne gibi durumların gelebileceğinden haberdar olun.
  • Yakınlardaki bentler ve çaylara göre evinizin yüksekliğini bilin, bu sayede sel yükselmesi olduğunda evinizin etkilenip etkilenmeyeceğini tahmin edebilirsiniz.
  • Birlikte yaşadığınız kişilerin sel tahliye yollarını ve nereden sığınak bulunulabileceğini öğrenin.
  • Yerel yönetim veya sigorta ajanslarından sel sigortası hakkında bilgiler alın. Sel kayıpları, normal olarak sigorta kapsamı dışında olmaktadır, fakat bazı yerleşim bölgelerinde Ulusal Sel Sigorta Programı geçerlidir.

Londrada Sel

Selden Sonra Neler Yapılabilir?

  • Sel suları birinci katın üstünde bulunuyorsa eve girmeyin, çünkü binanızın güvenli olup olmadığını bilemezsiniz.
  • Yapabileceğiniz şeyler yetkililer tarafından bildirilmedikçe, afet bölgesine kesinlikle gitmeyin.
  • Yiyecek, giyecek, yerleşim ve tıbbi bakım yardımlarını bulabileceğiniz yerler hakkındaki bilgiler için TV ve radyoda aramalar yapın.
  • Su kaynaklarının sel sebebiyle kirlenme ihtimali olduğu için, su kullanımından önce olağanüstü durum yönetimiyle bilgi alışverişinde bulunun.
  • Binaları kontrol etmek amacıyla el fenerleri ya da pilli fenerler kullanmayı tercih edin. Binada gaz kaçağının olduğundan şüphe ediyorsanız, herhangi bir ışık kullanmayın çünkü ışık, bir patlamaya neden olabilir.
  • Islanmış yerlerde elektrikli aletler kullanmaktan kaçının ve sel suyunun temas ettiği yiyecekleri yemeyin.
  • Sel, oda veya sokak kapılarının şişerek sıkışmasına neden olabilir. Bu kapılar, tümsekleşen döşeme ya da biriken çamur sebebiyle girişi zorlaştırdıysa, başka bir açık yerden veya pencereden girmeye çalışın.
  • Bozulmuş yardımcı hatları belirlediyseniz, mutlaka yetkililere bilgi verin.
  • Şayet zemin ve bodrum katınız sel suları ile dolmuşsa, aşama aşama pompalama yaparak (günde ortalama 1/3 kadar su) suyu boşaltın, bu sayede zararın önüne geçmeniz mümkün olabilir. Etraftaki toprak hala su altında ise zemin ve bodrum katlarındaki suyu pompalamayın, çünkü döşeme bükülebilir ve duvarlarınız çökebilir.
  • Evinizi sızıntıya karşı kontrol ettirmek için gaz şirketlerine haber verin ve gaz pompalatın.

İlgili yazılar

Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin

YORUM BIRAKIN