Başlıklar
Paralel Nedir?
Çok eski çağlardan beri insan hayatında oldukça önemli bir yere sahip olan coğrafya, beşeri sistemleri ve yeryüzünü araştıran ve bunlar arasındaki ilişkiyi sebep sonuç ve dağılış ilkesine uygun olarak inceleyen ve sorgulayan bilim dalıdır. Yer ve insanlar arasındaki temel ilişkiyi konu almakta olan söz konusu coğrafya bilimi, bünyesinde pek çok çeşitli kavramları da ihtiva etmektedir. Günümüzde bu alanda cevabı en çok merak edilen sorulardan bir tanesi de ‘‘Paralel nedir coğrafya?’’ sorusudur. Özellikle ülkemiz Türkiye’de de ortaokul yıllarındaki sosyal bilgiler derslerden beri oldukça aşina olunan paralel ve meridyen kavramı, coğrafya biliminin de oldukça önemli bir parçası olarak öne çıkmaktadır.
Diğer bir ismi enlem dairesi olan paraleller, belirli bir enlemde yer alan bütün noktaları birleştirmekte olan soyut çizgilerdir. Doğu ve batı yönünde yayılış göstermekte olan bu enlemler üzerinde konumlar, ancak söz konusu bölgenin boylamı da bilinirse tam olarak bulunabilir. Birbirlerine eşit uzaklıkta olan dünyayı belirli parçalara bölen paralel veya diğer bir adıyla enlemlerin daire uzunlukları, genel olarak sinüs veya kosinüs formülleri kullanılarak ölçülmektedir. 90 tane kuzeyde ve 90 tane de güneyde olmak üzere toplamda 180 adet olarak dünya üzerinde yer alan paraleller, pek çok farklı çeşitli özellikleri de bünyesinde ihtiva etmektedir.
Coğrafyada Paraleller
Süper daire olarak nitelendirilen ekvator, en uzun enlem dairesi olarak öne çıkmakta ve günümüzde en çok bilinen özel enlem dairelerinin başında gelmektedir. Bu noktada diğer her paralel dairesinin enlem numarasının, yaklaşık olarak dairenin ekvator ile yaptığı açıya da eşit olduğu bilinmelidir. Bu durumda ekvator dairesi 0 derecede bulunurken; Kuzey Kutbu 90 derece kuzeyde ve Güney Kutbu da 90 derece güneyde yer almaktadır. Bu sebeple de her iki yarım kürede totalde 89 adet tam sayı olan daire veya açıdan bahsedilebilir.
Enlem dairesi olarak da adlandırılmakta olan paralellerin pek çok çeşitli özellikleri de mevcuttur.
- Enlem daireleri, birer derece aralıklar ile geçmektedir.
- Kutuplara doğru çevre uzunlukları küçülmektedir.
- Aralarındaki uzaklık birbirine eşit ve 111 kilometredir.
- 90 adet kuzeyde ve 90 adet de güneyde olmak üzere 180 tane paralel vardır.
- Enlem daireleri, doğu ve batı yönlü bir şekilde uzanmaktadır.
- Paraleller, belirli bir noktanın enlemini belirlemekte kullanılır.
- Bazı enlem dairelerine çeşitli özel isimler verilmiştir.
- Paraleller, ekvator haricinde Dünya’yı 5 farklı coğrafik bölgeye bölmektedir.
Paralellerin Önemi
Coğrafyanın oldukça önemli bir kısmını oluşturmakta olan paralel ve meridyen kavramları, Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın koordinatlarının bilinmesi açısından da oldukça önemli bir noktada yer almaktadır. Temel olarak Dünya üzerinde yer alan soyut çizgiler olarak bilinmekte olan bu kavramlar, genel coğrafi bilgiler açısından da oldukça büyük bir önem arz etmektedir. Dünya’nın pek çok çeşitli bölgelere ayrılmasına da olanak tanıyan bu hayali çizgiler, gün içerisinde denizcilikten temel navigasyon hizmetlerine kadar pek çok farklı sektör bünyesinde de direkt olarak kullanılmaktadır. Konum bulma ve yol tarifi alanında kullanılmakta olan en önemli göstergelerden bir tanesi de paralellerdir.
Günümüzde özellikle enlem daireleri olarak da adlandırılmakta olan paralellerin 5 farklı önemli çeşidi mevcuttur. Söz konusu bu önemli enlem daireleri;
- Kuzey Kutup Dairesi,
- Yengeç Dönencesi,
- Ekvator,
- Oğlak Dönencesi ve
- Güney Kutup Dairesi olarak bilinmektedir.
Ekvator ile kutup dairelerinin arasında tam en ortada yer alan Yengeç ve Oğlak Dönenceleri, Güneş ışınlarının yılda sadece bir kez dik açı ile geldiği ve sıcak kuşağın kuzey ve güney sınırlarını oluşturan paralellerdir. Ayrıca bu dönenceler, yıl içerisindeki mevsim geçişleri hakkında da bilgi vermektedir.
İlginizi çekebilir: Levha Tektoniği Nedir? Levha Hareketleri Nelerdir?
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin