Başlıklar
- - Başlangıç Meridyeni Nedir?
- - Paralel Nedir?
- - Meridyen Özellikleri Nedir?
- - Başlangıç Meridyeni Nereden Geçiyor?
- - Başlangıç Meridyeni Neden Önemli?
- - Greenwich Nerede?
- - Türkiye Başlangıç Meridyeninin Neresinde?
Başlangıç Meridyeni Nedir?
Meridyen neye denir, başlangıç meridyeni nedir? Coğrafi konumun belirlenmesi için paralel ve meridyenler kullanılır. Meridyen, bir kutup noktasından başlayan ve diğer kutup noktasına kadar uzanan dik çizgilerin ismidir. Kuzey Kutbunu Güney Kutbuna bağlayan, ekvatoru dik kesen yarım çemberler meridyen olarak adlandırılmaktadır. Meridyen olarak adlandırılan bu çizgiler bir kutup noktasında başlar ve diğer kutup noktasında biter. Meridyenler aynı zamanda dik yaylar olarak da adlandırılır. Bu dik yaylar hem ekvatoru hem de diğer paralel daireleri dik keser.
Paralel Nedir?
Paralel, enlem dairelerine verilen isimdir. Ekvatora paralel olarak kuzey ve güney yönlerde kutuplara kadar uzanan daireler çizilir. Daireler birer derece aralıklarla çizilir. Bu daireler paralel olarak adlandırılır. Paralel dairelerin taşıdığı bazı özellikler vardır. Dairelerin taşıdığı bu özellikler:
- Başlangıç paraleli olarak ekvator kabul edilir. Dünyanın tam ortasında yer alan ekvator aynı zamanda kutuplara eşit uzaklıktadır. Başlangıç paraleli olan ekvatorun yeri dünyanın şekliyle ortaya çıkmıştır.
- Ekvatora paralel olarak ekvatordan birer derece aralıklarla çemberler çizilir. Bu çemberlere paralel daireler adı verilir.
- Paraleller doğu ve batı yönlüdür.
- Paralel dairelerin boyu kutuplara doğru gidildikçe kısalır. Kutuplarda paralel daireler nokta halini alır. Bu noktalara kuzey kutup noktası ve güney kutup noktası adı verilir.
- Toplamda 180 paralel vardır. Bunlardan 90 tanesi kuzeyde, 90 tanesi güneydedir.
- Kuzeyde kalan paraleller kuzey paraleli, güneyde kalan paraleller ise güney paraleli olarak adlandırılır.
- Ardışık iki paralel arasında kalan kuş uçuşu mesafe dünyanın her yerinde değişmez ve 111 kilometredir.
Ekvator, dünya üzerine çizilebilecek en uzun çemberdir. Dünya üzerinde ekvator ile aynı uzunlukta başka bir çember çizilemez. Çünkü dünya tam küre şeklinde değildir. Dünya şekli kutuplardan basık, ekvatordan şişkin yani geoit'tir.
Meridyen Özellikleri Nedir?
Meridyenler birçok özelliğe sahiptir. Meridyenler ve paraleller birbirinden farklı özelliklere sahiptir. Meridyenler paraleller gibi tam çember olmadığı için dünyayı sarmaz. Meridyenlerin genel özellikleri:
- Meridyenler kuzey kutbundan başlar. Ekvatoru tam dik keserek güney kutbunda sona erer.
- Greenwich Gözlem evinden geçen meridyen başlangıç meridyeni olarak bilinir.
- Toplamda 360 meridyen bulunur. Bunların 180 tanesi Greenwich'in doğusunda, 180 tanesi Greenwich'in batısında bulunur.
- Meridyenler paraleller gibi tam çember değildir. Yay şeklinde olan meridyenler paralellerden iki kat fazladır.
- Meridyenler bir kutup noktasından başlayarak diğer kutup noktasında biter ve iki kutup noktasını dik olarak birleştirir. Bu nedenle tüm meridyenlerin boyları birbirine eşittir.
- Ekvator üzerinde iki meridyen arasındaki mesafe 111 kilometredir. Bu uzunluk ile iki paralel arasındaki mesafe birbirine eşittir.
- Kutuplara doğru gidildikçe iki meridyen arasındaki mesafe kısalır.
- Kutuplar tüm meridyenlerin birleştiği noktadır.
- Meridyenleri bütünleyen diğer çember parçaları anti meridyen olarak adlandırılır.
- Anti meridyenler ana meridyeni 180 dereceye tamamlar.
Başlangıç paraleli olarak ekvator kabul edilir. Ekvatorun başlangıç paraleli olması ise dünyanın şekliyle alakalıdır. Fakat başlangıç meridyeni olan Greenwich beşeri yolla belirlenmiştir. Başlangıç meridyeni olarak Greenwich'in seçilmesi insanlar tarafından olmuştur. Kutuplara doğru gidildikçe meridyenler arasındaki mesafe küçülür. Meridyenler arasındaki mesafe küçükse de ardışık meridyenler arasındaki zaman farkı 4 dakikadır. Kutba doğru gidildikçe zaman farkı değişmez. Bu durumun sebebi çizgisel hızda gizlidir. Çizgisel hız, dünyanın kendi etrafında dönmesiyle birim zamanda kat ettiği yoldur. Ekvatordan kutuplara doğru ilerledikçe çizgisel hız azalır.
Başlangıç Meridyeni Nereden Geçiyor?
Başlangıç meridyeni Greenwich kasabasından geçmektedir. Greenwich kasabası ise İngiltere'nin başkenti Londra'da yer alır. Başlangıç meridyeni aynı zamanda baş meridyen olarak da tanımlanır. 0' olarak ifade edilen baş meridyen insanlar tarafından belirlenmiştir. Baş meridyenin karşıtı 180. meridyendir. Meridyenler dünyayı tümüyle saran hayali bir çember oluşturur. Baş meridyenin doğusunda kalan bölge Doğu Yarımküre, batısında kalan bölge ise Batı Yarımküre olarak kabul edilir. Dünya üzerinde coğrafi konumu belirlemek için sıfır noktası olarak kabul edilen ilk boylam, baş meridyendir.
Başlangıç Meridyeni Neden Önemli?
Başlangıç meridyenine olan mesafe göz önüne alınarak Uluslararası Yerel Saat Sistemleri oluşturulmuştur. Dünya kendi ekseni etrafında tam devrini yaklaşık olarak 24 saatte tamamlamaktadır. Bu nedenle 24 saat dilimi oluşturulmuştur. 360 meridyen yayı olduğu için her saat diliminde 15 meridyen geçiyor. Her ülke için standart meridyenler oluşturulmuştur. Ülkelerin saat farklılıkları başlangıç meridyeni olan Greenwich'e göre oluşturulmuştur. Türkiye standart olarak Greenwich'ten iki saat ileridedir. Uygulanan yaz saati uygulamasıyla bu saat farkı üçe çıkmaktadır.
Greenwich Nerede?
Greenwich kasabası Londra'da yer alan bir kasabadır. Londra'nın güneydoğusunda yer alan bu kasaba başlangıç meridyeni olarak kabul edilir. Boylam derecelendirmesi 0 olarak kabul edilmektedir. Aynı zamanda Birleşik Krallık'ın en büyük ikinci gözlemevi olarak kabul edilir. Greenwich, orta ılıman iklim kuşağında yer alır.
Türkiye Başlangıç Meridyeninin Neresinde?
Türkiye'nin dünya üzerindeki coğrafi konumunun belirlenmesi için başlangıç meridyeni kullanılmaktadır. Türkiye'nin başlangıç meridyenine göre matematiksel konumu ise 26° - 45° doğu meridyenleri, 36° - 42° kuzey paralelleridir. Türkiye, baş meridyenin doğusunda yer alan bir ülkedir.
İlginizi çekebilir: Coğrafyada Paralel Nedir? Önemi ve Özellikleri Nelerdir?
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin