Müsilaj (Deniz Salyası) Nedir, Neden Dolayı Olur? Zararları Nelerdir ve Nasıl Temizlenir?

Başlıklar

• - Müsilaj Neden Olur?
• - Müsilajın Zararları Nelerdir?
• - Müsilaj Nasıl Engellenebilir?
• - Müsilaj Nasıl Temizlenir?

İklim krizleri adına her geçen gün daha fazla uyarıyla karşılaşıyoruz ve küresel manada çeşitli önlemlerin alınması gerektiğini duyuyoruz. Fakat bunu sadece duymakla kalmıyor, aynı zamanda yüzleşiyoruz. Son zamanlarda insan eliyle yaratılan çevre kirliliklerinin etkilerini çok daha rahat görebiliyor, çevrenin gün geçtikçe karardığını fark ediyoruz. Özellikle Marmara Denizi’nde yoğunlaşan ve gündem olan müsilaj da bunlardan birisi. Gündemde kaldıkça da müsilaj nedir, neden oluşur, zararları nelerdir, nasıl temizlenebilir gibi sorular akıllara geliyor.

Müsilaj aynı zamanda deniz salyası olarak adlandırılmaktadır. Kimyasal ve biyolojik pek çok etmenin bir araya gelmesiyle oluşan, ekolojik dengeyi olumsuz şekilde etkileyen bir maddedir. Beyaz, kahverengi renkte, yapışkan yapıdadır.

Özellikle havaların ısınmasıyla birlikte müsilaj yüzeye çıkmaktadır ve yakın zamanda özellikle Marmara Denizi’nde kendini göstererek hepimizi hem şaşırtmış hem de korkutmuştur. Sadece Marmara ile de sınırlı kalmayarak Ege Denizi ve Karadeniz’e de yayılmıştır.

Alında müsilaj doğal bir fenomen kabul edilmektedir. Fakat denizlerin aşırı kirlenmesi ve iklim değişikliklerinin had safhaya ulaşması müsilajı tehlikeli hale getirmektedir. Denizleri boğan madde, aynı zamanda insan sağlığını da olumsuz etkilemektedir. Fakat sorun, çözümsüz değildir.

Müsilaj, mikroskobik boyuttaki fitoplankton adlı algin çok fazla büyümesiyle kendini göstermektedir. Görüntüsü sebebiyle deniz sümüğü ya da deniz salyası olarak adlandırılmaktadır. Bu algler her zaman denizlerde kendi hallerinde yaşamakta, fakat çeşitli nedenlerle büyüyerek müsilaj oluşturmaktadırlar. Özellikle de bahar ve yaz aylarında denizlerin ısınmasıyla yüzeye çıkmaktadırlar.

Müsilaj kavramı ilk kez 1729 yılında Adriyatik Denizi’nde ortaya çıkan görüntülerle gündeme gelmiştir. 20. Yüzyılın başlarında bu alanda çalışmalar yapılmaya başlanmış, 2007-2008 yıllarında Adriyatik Denizi’nde yeniden müsilaj ortaya çıkmıştır. Bunun üzerine denize kıyısı olan ülkeler ortak politika belirleyerek sorunu çözmüşlerdir.

Müsilaj Neden Olur?

Müsilaj nedir ile birlikte müsilajın neden olduğu da merak konusudur. Öncelikle müsilaj denizlerde, göllerde, göletlerde, barajlarda olabilmektedir. Bütün bu sularda su yüzeyinin ısınması sonucu yayılım hızları artmakta, su yüzeyini tamamen kaplayabilmektedir.

Bilim insanları müsilaj üzerine çok sayıda araştırma yapmışlar ve yapmaya devam etmektedirler. Bugüne kadar yapılan araştırmalar neticesinde müsilaj oluşumuna neden olan başlıca etmenlerin şunlar olduğu tespit edilmiştir:

• Evsel atıkları: Evsel atıklar sular ve katı atıklar olarak ikiye ayrılmaktadır. Organik yapıdaki maddelerle birlikte fosfor, azot gibi maddeler de evsel atık sulardandır. Özellikle yerleşim yerlerinde günlük yaşam faaliyetlerinin neticesinde ortaya çıkan atık sulardır. Evsel atık sular kanalizasyonlarda kısmen ya da tam arıtılarak veya doğrudan akarsuya, nehre, göle, denize karışarak çevre kirliliği meydana getirebilmektedir.

Evsel katı atıklar ise insanların günlük hayatta kullandıkları ve katı haldeki maddelerdir. Kâğıt, pil, plastik gibi atıklar bu kategoriye girmektedir. Bunların tamamı suları kirleterek zamanla müsilaja sebep olmaktadır.

• Sanayi atıkları: Herhangi bir ticari ya da endüstriyel faaliyetlerde ortaya çıkan atık sulardır. Özellikle sanayi tesislerinin yoğun bulunduğu bölgelerde üretim faaliyetlerinin sonucunda bu atıklar ortaya çıkar. Arıtılmadan ya da kısmen arıtılıp denizlere ulaştığında bu atıklardaki ağır metaller ekosistemi olumsuz etkiler.
• Tarımsal atıklar: Tarım ürünlerinin üretilmesi, tarımsal faaliyetler, ürünlerin işlenmesi gibi süreçlerde kullanılan gübreler, ilaçlar vs. denize ulaştığında kirliliğe sebebiyet vermektedir.
• Deniz ulaşımı kaynaklı atıklar: Limanlardaki gemi yüklemeleri, boşaltmaları, yakıt alımları gibi süreçlerde ortaya çıkan petrol atıkları ve diğerleri akıntının da etkisiyle denizlerde büyük kirliliğe neden olmaktadır.
• Diğer denizlerden gelen kir ve atıklar: Denizlerin ve suların birbirleriyle bağlantıları vardır. Buralardan geçen petrol atıkları, küçük plastik atıklar deniz suyunda parçalanarak akıntıyla kirliliğe yol açmaktadır.
• Diğer atıklar: Toz, polen gibi kirlilikleri ifade eder. Bunlar hava kirliliğine başlı olarak rüzgâr, yağmur gibi etkenlerle denizi kirletir.

Müsilajın Zararları Nelerdir?

Müsilaj ekolojik dengeyi pek çok açıdan tahrip etmektedir. Deniz tabanında yaşayan balıkları, yengeçleri tamamen sararak boşaltım, solunum gibi faaliyetlerini yerine getiremez hale getirmektedir.

Yoğun ve ani gelişen müsilaj ortamın oksijenini çok hızlı tüketmekte, çözünmüş oksijen değerini düşürmektedir. Hatta tamamen yok edebilmekte, bütün bunlar da deniz canlılarının ölümüne yol açabilmektedir.

Müsilajın deniz yüzeyini kaplaması güneş ışığının denizin alt tabakalarına geçmesini engellemektedir. Oysa güneş ışınları deniz canlıları için de hayati öneme sahiptir ve müsilaj nedeniyle deniz altının güneş almaması doğal dengenin bozulmasına neden olmaktadır.

Müsilaj insan için de zararlıdır. Örneğin müsilaj ile kaplanmış bir denizde deniz taşımacılığı yapılamamaktadır. Küçük ya da orta boyuttaki deniz araçları çalışmaya başladığında motor pervanesi müsilaj ile kaplanacaktır. Maddenin yapışkan olması deniz araçlarının pervanelerinin çalışmasını engelleyecek ve ayrıştırılması çok zor olacaktır. Üstelik küçük ve orta boyuttaki tekneler motorlarını deniz suyu yardımıyla soğuturlar. Oysa mekanizmaya deniz salyası girdiğinde bütün bir sistem hasar görecektir. Bu nedenle müsilajlı suda deniz araçlarının çalıştırılmaması gerekir.

Müsilaj kaplı denizlerde canlılar bir süre sonra havasızlıktan ölür. Bu nedenle buralarda bulunan canlıları avlayıp tüketemezsiniz. Tükettiğiniz taktirde zehirlenme vakasıyla karşılaşırsınız. Dolayısıyla önlem alınmadığı taktirde müsilaj balıkçılığı bitirecektir.

Müsilaj kaplı deniz görüntü olarak da çok kötüdür. Ne yerliler ne de turistler müsilaj kaplı bir denize gireceklerdir. Bu nedenle ülke ekonomimiz için büyük önem taşıyan turizm zarar görecek, gelir kaybı oluşacaktır.

Müsilaj insan sağlığı açısından hastalıklara, zehirlenmelere de neden olacaktır. Müsilajlı alanda üreyecek bakteriler çoğalarak yaşamı tehlikeye sokacaktır.

Müsilaj Nasıl Engellenebilir?

Müsilaj son derece olumsuz etkilere sahip olsa da çözümü imkânsız değildir. Bunun için alınabilecek başlıca önlemler şunlardır:

• Evsel kaynaklı atıklar için kullanılan arıtma sistemlerinin kalitesi arttırılarak denizlere ulaşacak atık miktarı azaltılabilir.
• Kullan at ürünler olarak da tarif edilen tek kullanımlık ürünler yerine alternatifler aranmalı, daha uzun ömürlü ürünlerle kaynaklar verimli kullanılmalıdır.
• Sanayi kaynaklı atıklarda kullanılan arıtma sistemlerinin kalitesi yükseltilmelidir. Tehlikeli maddeler denize ya da sulara dökülmemelidir.
• Denizlerdeki organik kirletici yükü minimum seviyeye indirilmelidir.
• Sığ kıyılar düzenli olarak ve iyi biçimde temizlenmelidir.
• Gemi limanlarında sık sık denetimler yapılmalı, limanlarda ortaya çıkan atıklar en aza indirilmelidir.
• Plastik, cam, kâğıt gibi atıklar ayrıştırılmalı, bunlar çevreye ve denizlere atılmamalıdır.
• Sanayi bölgelerine kıyısı olan denizlerde atıklar daha fazladır. Buralar koruma alanı ilan edilerek denetimler aksatılmadan yapılmalıdır.

Aslında bütün mesele çevre bilincinin oluşması, çevreye saygılı olunması, doğanın her kademesinin korunması müsilajı engellemenin en temel yoludur. Çevremizi ne kadar az kirletir ve kirletilmesine müsaade edersek müsilaj oluşumuna o kadar engel olabiliriz.

Müsilaj Nasıl Temizlenir?

Son dönemde ülkemizde de gördüğümüz gibi müsilaj vakaları kendini göstermektedir. Bu durumda artmaması için önlem alınması gerektiği gibi oluşmuş olanı da temizlemek gerekmektedir.

Deniz yüzeyinde oluşan müsilajlar pompalı sistemlerle toplanabilmekte ve ardından bertaraf edilmesi için arıtma tesislerine taşınmaktadır. Ayrıca denizlerdeki oksijen miktarı arttırılmalı, bunun için belirlenen pilot bölgelerde denizin 30 metre kadar altına oksijenlendirme cihazları konulmalıdır. Deniz yüzeyinde oluşan müsilaja karşı aynı zamanda deniz bakteri izolatları kullanılabilmektedir.  Böylece kapsamlı bir temizlik operasyonu gerçekleştirilmekte hem görsel olarak hem de yapısal olarak temizlik yapılmaktadır.

İlginizi çekebilir: Tsunami Nedir ve Neden Oluşur?