İklim Tipleri, Türkiye' de Görülen İklim Tipleri ve Özellikleri Nelerdir?

Başlıklar

- İklim Tipleri
- Sıcak İklimler
- Ilıman İklimler
- Soğuk İklimler
- İklim ve Bitki Örtüsü İlişkisi
- Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler
- Türkiye’de Bulunan İklim Tipleri

İklim Tipleri

Bir yerde uzun bir süre boyunca gözlemlenen hava basıncı, nem, sıcaklık, yağış şekli, yağış ve rüzgâr gibi meteorolojik olayların ortalamasına iklim adı verilir. Bir yerin iklimi o yerin yükseltisi, enlemi, yer şekilleri, denizlere olan uzaklığı ve kalıcı kar durumu gibi özellikleri ile ilişkilidir. Klimatoloji ise iklim ile ilgili incelemeler yapılan bilim dalına verilen isimdir. İklim tipleri yağış rejimi ve sıcaklık gibi durumlara bakılarak sınıflandırılabilir. Günümüzde en çok kullanılan sınıflandırma sistemi, Rus ve Alman coğrafyacı, meteorolog ve botanikçi olan Wladimir Köppen tarafından geliştirilmiş olan Köppen İklim sınıflandırmasıdır.

Makroklima, yüzlerce kilometrelik sahaları etkileyen büyük iklim gruplarına denmektedir. Mikroklima ise makroklimalar içinde değişik iklim özellikleri gösteren özel şartlı küçük iklim alanlarına verilen addır. Genel özellikleri açısından yeryüzünde görülen başlıca iklim tipleri soğuk iklimler, ılıman iklimler ve sıcak iklimler olmak üzere üç gruba ayrılır. Bu iklimler kendi içerisinde yıllık sıcaklık ortalamaları, kış ılıklığı, yağış miktarı ve rejimi gibi özellikler de göz önüne alınarak alt iklim tiplerine ayrılır. Doğal bitki örtüleri, iklim tiplerini ayırmak için kullanılan en etkili ölçüttür. Aynı zamanda bölgede yetiştirilen tarım ürünleri incelenerek de iklim tipleri ile ilgili yorum yapılabilir. Yer şekillerinin uzanış ve yükseklik yönlerinin, hava ve rüzgâr kütlelerinin, deniz ve kara dağılımının farklı olması gibi sebeplerden ötürü iklim ve bitki örtüleri yeryüzünde düzenli kuşak ortaya çıkarmazlar.

Sıcak İklimler

1-) Ekvatoral İklim

Ekvatoral İklimin görülmüş olduğu yerler şu şekildedir:

10 kuzey ve güney enlemleri arasında görülür.
Bu iklimin etkili olduğu başlıca yerler Endonezya ve Malezya’nın büyük bir bölümü, Gine Körfezi kıyıları, Amazon ve Kongo havzalarıdır.

Ekvatoral İklimin sıcaklık ve yağış özellikleri şu şekildedir:

Yıllık ortalama sıcaklık 25 santigrat derece civarındadır.
Yıllık sıcaklık farkı ise 4 santigrat dereceyi geçmez. Bunun sebebi ise nem miktarının fazla olması ve bu bölgeye düşen güneş ışınlarının yere düşme açılarının fazla değişmemesidir.
Yağışlar konveksiyoneldir.
Yağış rejimi düzenlidir.
Yıllık yağış miktarı 2000 milimetreden fazladır. Ekinoks tarihlerinde yağışlar en üst seviyeye ulaşır.

Ekvatoral İklimin bitki örtüsü şu şekildedir:

İklimin sıcak ve nemli olmasından dolayı bu bölgelerde her zaman yeşil olan yağmur ormanları yer almaktadır.
Bu ormanlarda bulunan ağaçların boyları 50 metre ile 60 metre arasında değişmektedir.
Ormanlar sık ve yoğun yapıda oldukları için zemine güneş ışınları fazla sızamamaktadır.

2-) Tropikal İklim (Subtropikal İklim, Savan İklimi)

Tropikal İklimin görülmüş olduğu yerler şu şekildedir:

10-30 kuzey ve güney enlemleri arasında görülür.
Bolivya, Peru, Kolombiya, Venezuela, Brezilya, Moritanya, Mali, Nijerya, Çad ve Sudan bu iklimin etkili olduğu yerlerdir.

Tropikal İklimin sıcaklık ve yağış özellikleri şu şekildedir:

Yıllık ortalama sıcaklık 20 santigrat derece civarındadır.
Yıllık sıcaklık farkı oranı azdır.
Yazları yağışlı, kışları ise kurak geçer.
Yıllık yağış miktarı 1000 mm ile 2000 mm arasındadır.
Yağışlar konveksiyonel kökenli olup yağmur şeklindedir.

Tropikal iklimin bitki örtüsü şu şekildedir:

Doğal bitki örtüsü, yaz yağışları ile yeşeren gür ve 1 metre ile 1,5 metre boyları arasında olan uzun boylu otlardan ortaya çıkan savanlardır.
Savanlar arasında seyrek ağaç topluluklarına da rastlamak mümkündür.
Savan ikim bölgesinde antilop, zürafa, fil, kaplan ve aslan gibi hayvanlar yaşar.

3-) Muson İklimi

Muson İkliminin görülmüş olduğu yerler şu şekildedir:

Asya Kıtası’nın güney doğusunda görülmektedir.
Bu iklim tipinin ortaya çıkmasında muson rüzgarları etkili olmuştur.
Çin’in Mançurya bölgesi, Japonya, Asya, Güneydoğu, Güney Çin ve Güney Hindistan gibi yerler muson ikliminin etkili olduğu başlıca alanlardır.

Muson İkliminin sıcaklık ve yağış özellikleri şu şekildedir:

Yaz mevsiminde sıcaklıklar 25 dereceyi geçer. Kışın ise sıcaklık miktarı azalır. Bu mevsimde sıcaklık koşulları coğrafi konuma bağlı olarak farklılık gösterir.
Yıllık ortalama yağış 2000 milimetre civarındadır. Muson rüzgarlarının yazın denizden karaya doğru esmesi sonucu yağışların büyük çoğunluğu yaz mevsiminde düşer.
Kış mevsimi ise genelde kurak şekilde geçer. Dünya’nın en çok yağış alan yerleri muson bölgesindedir. (Hindistan’da bulunan Çerapunçi kasabası yaklaşık olarak 12000 mm yağış alır.)
Muson ikliminde görülen yağışlar genellikle yamaç (orografik) yağışları çeşidinde olup yağmur şeklinde yağmaktadır.

Muson İkliminin bitki örtüsü şu şekildedir:

Muson ikliminin doğal bitki örtüsü yazın yağışlar ile yeşeren geniş yapraklı muson ormanları ile uzun boylu ot topluluklarıdır.
Muson ikliminde pirinç, çay, şeker kamışı ve çeşitli tropikal ürünler doğal olarak yetiştirilir.

4-) Çöl İklimi (Sıcak ve Kurak İklim)

Çöl İkliminin görülmüş olduğu yerler şu şekildedir:

Dinamik yüksek basıncın etkili olduğu dönenceler civarı 100 milimetrenin altında yağış alır. Bundan dolayı bu alanlarda çöl iklimi görülür.
Başlıca bu çöller; Avustralya’nın iç kesimlerine bulunan Büyük Kum, Büyük Viktorya ve Gibson çölleri, Ortadoğu’da İran ve Arabistan çölleri, Afrika’nın kuzeyinde Büyük Sahra Çölü, güneyinde Kalahari Çölü, Kuzey Amerika’da Meksika Çölü, Arizona Çölü ve Güney Amerika’da Atakama Çölleridir.

Çöl İkliminin sıcaklık ve yağış özellikleri şu şekildedir:

Bu iklimin en belirgin özelliği yağışların az miktarda olmasıdır.
Yağışlar genelde 100 milimetreden azdır.
Bu iklim bölgesinde nem miktarının az olmasından kaynaklı günlük sıcaklık farkı çok fazladır. (40 derece ile 50 derece arsında sıcaklık farkı bulunmaktadır)

Çöl İkliminin bitki örtüsü şu şekildedir:

Çöl bölgeleri bitki örtüsü açısından son derece fakirdir. Genellikle kaktüslerden ve kurakçıl otlardan meydana gelir.
Aynı zamanda orta kuşakta yer alan karaların deniz etkisinden uzak olan iç kesimlerinde karasal çöl iklimi görülmektedir. Buralarda yazlar çok sıcak, kışlar ise çok soğuk geçer. Sıcaklık farkı fazladır ve yağış miktarı azdır. Asya’nın iç kesimlerinde bulunan Gobi, Kızıl-Kum ve Karakum çölleri karasal ikliminin görüldüğü başlıca alanlardır.
Çöl bölgeleri nüfus açısından Dünya’nın en tenha bölgeleridir. Bu alanlarda yer altı sularının yüzeye çıktığı yerler ile akarsuların geçtiği sahalar yerleşme ve tarım için uygun alanlardır.

Ilıman İklimler

1-) Akdeniz İklimi

Akdeniz İkliminin görülmüş olduğu yerler şu şekildedir:

Genel olarak 30-40 enlemleri arasında olan kıyılarda görülür.
Akdeniz çevresinde, Amerika’nın batısında Kaliforniya kıyıları ile Orta Şili’de, Afrika’nın güneyinde olan Kap bölgesinde ve Avustralya’nın güneybatısında görülür.

Akdeniz İkliminin sıcaklık ve yağış özellikleri şu şekildedir:

Akdeniz ikliminin etkili olduğu yerlerde yazlar kurak ve sıcak, kışlar ise yağışlı ve ılık geçer.
Yıllık sıcaklık ortalaması 15 derece ile 20 derece arasında olup yıllık sıcaklık farkı ise 18 derece civarındadır.
Yıllık yağış miktarı 600 mm ile 1000 mm arasındadır.
Akdeniz ikliminde kış döneminde ekvatoral bölgeden gelen sıcak hava kütleleri ile kutup yönünden ilerleyen hava kütleleri karşılaşmakta ve cephesel yağışlar ortaya çıkmaktadır. Yazın ise bu bölgelerde tropikal hava kütleleri etkisini gösterdiği için sıcak ve kurak iklim özellikleri ortaya çıkmaktadır. Özellikle kış mevsiminde cephe yağışlarının görüldüğü bu iklim bölgesinde yaz mevsimleri kurak şekilde geçmektedir.

Akdeniz İkliminin bitki örtüsü şu şekildedir:

Kısa boylu ağaçlardan meydana gelen makilerdir.
Zeytin, zakkum, defne ve mersin gibi türleri bulunmaktadır.

2-) Okyanusal İklim (Ilıman İklim)

Okyanusal İklimin görülmüş olduğu yerler şu şekildedir:

Genel olarak 40-60 enlemleri arasında görülür.
Yeni Zelanda, Avustralya’nın güney doğusu, Güney Şili, Kuzey Amerika’nın kuzeybatısı ve Batı Avrupa’da görülür.

Okyanusal İklimin sıcaklık ve yağış özellikleri şu şekildedir:

Bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde bulunan sıcaklık ve yağış koşulları üzerinde batı rüzgarları ile sıcak okyanus akıntılarının büyük etkisi vardır.
Yazları serin kışları ılık geçer.
Yıllık sıcaklık ortalaması 14 derece ile 15 derece arasındadır. Yıllık sıcaklık farkı ise 10 derece ile 15 derece civarındadır.
Yıl içerisindeki yağış miktarı 1000 milimetre ile 1500 milimetre arasındadır.
Batı rüzgarlarının etkisi ile her mevsim yağış alır.

Okyanusal İklimin bitki örtüsü şu şekildedir:

Yüksek alanlarda iğne yapraklı alçak alanlarda ise geniş yapraklı ormanlardan meydana gelir.

3-) Karasal İklim

Karasal İklimin görülmüş olduğu yerler şu şekildedir:

Orta kuşakta deniz etkisinin sokulamadığı karaların iç kısımlarında ortaya çıkar.
Doğu Avrupa, Sibirya ve Kuzey Amerika’nın iç kısımları bu iklim tipinin etkili olduğu başlıca alanlarıdır.

Karasal İklimin sıcaklık ve yağış özellikleri şu şekildedir:

Bu iklimin görüldüğü yerlerde kışlar çok uzun sürer ve soğuk geçer. Yazlar ise sıcak ve kısadır.
Yıllık sıcaklık ortalaması 0 derece ile 10 derece arasındadır. Yıllık sıcaklık farkı ise fazladır. (20 derece ile 40 derece civarındadır)
Yıllık yağış miktarı 400 mm ile 600 mm arasında değişir.
Yağış en fazla yazın, en az kışın düşer. Ancak kış yağışları genelde kar şeklindedir. Karlar toprak üzerinde 4-5 ay kalabilir.

Karasal İklimin bitki örtüsü şu şekildedir:

Doğal bitki örtüsü iğne yapraklı ağaçlardan meydana gelen tayga ormanlarıdır.
Yağışların azaldığı yerlerde ise step diğer bir ismi ile bozkır ve çayır görülür.

4-) Step İklimi (Yarı Kurak İklim)

Step İkliminin görülmüş olduğu yerler şu şekildedir:

Step (yarı kurak karasal) iklimi ve şiddetli karasal iklim orta kuşakta denizin etkisinden uzak olan karaların iç kesimlerinde görülür.
Bu yerlerde yıllık ve günlük sıcaklık farkları şiddetli karasal iklimin görüldüğü yerlere oranla daha azdır.

Step İkliminin sıcaklık ve yağış özellikleri şu şekildedir:

Step iklimlerinde sıcaklık farkı 15 derece ile 30 derece arasındadır.
Yıllık yağış miktarı 300 mm ile 500 mm arasındadır.
En fazla yağış ilkbaharda görülür. Orta kuşakta görülen step iklimi dışında sıcak kuşakta görülen step iklimleri de vardır. Sıcak kuşakta görülen step iklimi genel olarak 15 derece ile 20 derece enlemleri arasında savan ve çöl iklimleri arasında geçiş iklim özelliği gösterir. Bunlara Tropikal Step İklimi adı verilir. Akdeniz İklimi ile Çöl İklimi arasında bulunan steplere ise Subtropikal Step İklimi denir.

Step İkliminin bitki örtüsü şu şekildedir:

Yağışlar ile yeşeren, kurak mevsimde sararan kısa boylu otlardan ortaya çıkan steptir. (bozkır)
İnsanlar tarafından ormanların kesilerek ya da yakılarak ortadan kaldırılması sonucunda meydana gelen bozkırlara antropojen bozkır adı verilir.

Soğuk İklimler

1-) Tundra İklimi

Tundra İkliminin görülmüş olduğu yerler şu şekildedir:

Kuzey Yarımkürede 60 paraleli civarı ile kutup ikliminin yayılış alanı arasında olan bölgelerde görülür.
Orta kuşakta bulunan yüksek dağlarda, Grönland Adası kıyılarında, Kuzey Kanada, Kuzey Sibirya ve Avrupa’nın kuzey kıyılarında etkilidir.

Tundra İkliminin sıcaklık ve yağış özellikleri şu şekildedir:

En sıcak ayın ortalaması dahi 10 dereceyi geçmez.
Sıcaklıklar kışın -30 derece ile –40 derece arasındadır.
Yıllık sıcaklık farkının 60 dereceyi bulduğu yerler vardır.
Yağışlar ortalama 200 mm ile 250 mm arasıdır.

Tundra İkliminin bitki örtüsü şu şekildedir:

Toprak, yılın büyük bölümünde donmuş halde bulunur.
Yazın toprağın üst kısmının buzları çözülür ve bataklık haline dönüşür.
Bitki örtüsü çalı, yozun ve yazın yeşeren otlardır. Bunlara tundra adı verilir.

2-) Kutup İklimi

Kutup İkliminin görülmüş olduğu yerler şu şekildedir:

Grönland’ın iç kısımlarında, Antarktika’da ve Kuzey Kutbu çevresinde görülür.

Kutup İkliminin sıcaklık ve yağış özellikleri şu şekildedir:

Sıcaklık genel olarak -40 santigrat derece civarındadır.
Yıllık sıcaklık farkı 20 santigrat derece ile 30 santigrat derece arasındadır.
Ortalama yağış miktarı 200 mm’dir.
Bitki örtüsü yoktur.
Zemin buzullar ile kaplıdır.
Karalar üzerinde bulunan buzlardan koparak denize düşen buzullara aysberg, deniz suyunun donması ile meydana gelen buzullara ise bankiz adı verilir.

3-) Yüksek Dağ İklimi

Yüksek Dağ İkliminin görülmüş olduğu yerler şu şekildedir:

Ilıman ve sıcak kuşakta bulunan dağların zirvelerinde ortaya çıkar.
Kayalık Dağları, And Dağları ve Himalaya Dağları bu iklimin görüldüğü başlıca alanlardır.

Yüksek Dağ İkliminin sıcaklık ve yağış özellikleri şu şekildedir:

Sıcaklık yıl boyunca düşüktür, yağış azdır ve sıcaklık farkı azdır.

Yüksek Dağ İkliminin bitki örtüsü şu şekildedir:

Zemin buzullar ile kaplı olmadığı halde seyrek otlar yetişmektedir.

İklim ve Bitki Örtüsü İlişkisi

Bir yerde bulunan bitki örtüsü daha çok yağış ve sıcaklık koşullarının ortak etkisi sonucunda meydana gelir. Yağışın çok olduğu yerlerde genelde bitki örtüsü ormanlardan oluşur. Yağış miktarı azalmaya başladıkça bitki örtüsü de cılızlaşır. Her iklim bölgesi karakteristik bir bitki örtüsüne sahiptir. Yalnız sıcaklığın yetersiz olduğu kutup ikliminde bitki örtüsü bulunmamaktadır. Bir bölgede yetişen doğal bitki örtüsü, o bölgenin iklimini en iyi gösteren ölçüttür. Örneğin daha önce hiç gitmediğimiz bir ülkede zeytin, avanta, mersin ve zakkum gibi bitkileri görürsek burada Akdeniz İkliminin etkili olduğunu anlayabiliriz.

Sıcaklık ve yağış doğal bitki örtüsünün dağılımını etkileyen faktörlerdir. Yağış ve sıcaklık, deniz ve yer şekillerine göre konuma bağlı olarak değiştiği için doğal bitki örtüleri de dünya üzerinde düzenli şekilde dağılmamıştır. Bu sebeple Ekvator’dan kutuplara doğru bitki örtüleri düzenli kuşak meydana getiremezler. Ormanların dağ eteğinden zirveye doğu yayılışı kuşaklar oluşturur. Belli bir yükseltiden sonra orman örtüsü sertleşir ve ortadan kalkar. Bu yükselti sınırına orman üst sınırı adı verilir. Orman üst sınırının yükseltisi Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe azalır. Bunun yanında bakı, denize göre konum, yağışın yıl içindeki dağılımı ve buharlaşma şiddeti gibi özellikler de doğal bitki örtüsünün dağılımı etkiler. Enlem farkı ile bitki örtüsü çeşitliliği doğru orantılıdır. Yanı enlem farkı ne kadar artarsa bitki örtüsü çeşitliliği de o kadar artış gösterir.

Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler

Dünya üzerinde yapılmış olan iklim sınıflandırmasına göre, Türkiye Akdeniz ikliminin yayılış sahasına girer. Fakat Türkiye’de;

Dağların uzanış yönü,
Yer şekillerinin engebeli olması,
Yükseltinin batıdan doğuya doğru artması,
Üç tarafının denizler ile çevrili olması.

Gibi etmenlerin etkisi ile yağış ve sıcaklık bölgelere göre değişkenlik gösterir. Bu durum Türkiye’nin her bölgesinde birbirinden farklı iklim tiplerinin ortaya çıkmasına sebep olur. Mesela Karadeniz Bölgesi’nde Kuzeybatı Avrupa’nın ılıman iklimi etkili olurken, Doğu Anadolu’da karasal iklimi ve Güneydoğu Anadolu’da ve İç Anadolu’da, kıtaların iç kısımlarında görülen step iklimi etkili olmaktadır.

Türkiye’nin özel konumu ile matematik konumu çeşitli iklim tiplerinin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Türkiye’nin iklimini etkileyen faktörler şu şekildedir:

1-) Matematik Konum (Enlem Etkisi)

Türkiye, ılıman iklim kuşağının Ekvator’a yakın bölgesinde ve 36-42 Kuzey paralelleri arasında yer almaktadır. Türkiye’nin matematik konumu, mevsimlerin belirgin olarak görülmesine ve ılıman iklim koşullarının etkili olmasına sebep olmuştur. Türkiye kış mevsiminde kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerinin yaz mevsiminde ise daha çok güneyden gelen sıcak hava kütlelerinin etkisi altına girer.
Orta kuşakta yer alan Türkiye ülkesinde ilkbahar mevsimi, yaz mevsimi, sonbahar mevsimi ve kış mevsimleri belirgin olarak yaşanır.
Türkiye Yengeç Dönencesinin kuzeyinde bulunduğu için yıl içerisinde gelen güneş ışınlarını hiçbir zaman dik açı ile almaz. Ayrıca enlemin etkisi ile ilişkili olarak Akdeniz kıyılarında olan sıcaklık ortalamaları Karadeniz ve Marmara kıyılarında olan sıcaklık ortalamalarından çok daha fazladır.

2-) Özel Konum

Türkiye’nin iklimi üzerinde etkili olan tek şey matematik konumu değildir. Eğer böyle olsaydı yaklaşık olarak aynı enlemler arasında yer alan Ege, İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde aynı iklim koşulları görülür, güneyden kuzeye doğru gidildikçe sıcaklıklar düzenli şekilde azalırdı. Oysaki Türkiye’de kısa mesafelerde büyük iklim farklılıkları meydana gelir. Basınç merkezlerinin etkisi ve rüzgarlar, dağların uzanış biçimi ve bakı durumu, yükselti, kara ve deniz dağılışı bu duruma yol açan başlıca etmenlerdendir.

a) Basınç Merkezlerinin Etkisi ve Rüzgarlar

Matematik konumu itibari ile Türkiye, güneyinden gelen sıcak hava kütleleri ile kuzeyden gelen soğuk hava kütleleri karşılaşma alanında yer alır. Kışın genel olarak İzlanda üzerinden gelen alçak basınç ile Sibirya üzerinden gelen yüksek basıncın etkisinde kalır. Sibirya yüksek basıncı başta Doğu Anadolu Bölgesi olmak üzere ülkemizde kışların sert ve soğuk geçmesine sebep olur.

b) Yükselti

Türkiye, ortalama yükseltisi fazla olan bir ülkedir. Yükselti genel olarak batıdan doğuya doğru artmakta ve Doğu Anadolu Bölgesi’nde 2000 metrenin üzerine çıkmaktadır. Bu sebep ile doğuya doğru gidildikçe sıcaklıklar azalmaktadır. Örneğin İç Anadolu Bölgesi ile aynı enlemler arasında bulunduğu halde, Doğu Anadolu Bölgesi’nde sıcaklık ortalamaları daha düşüktür. Ayrıca yüksek yerlerde ilk kar yağışları sonbaharda başlamakta ve kar örtüsü yaklaşık 6 ay boyunca yerde kalmaktadır.
Yükselti farkı kısa mesafelerde de sıcaklık farkına sebep olmaktadır. Örneğin Iğdır Ovası’nda yüksek sıcaklıklar görülürken hemen yanında yer alan Kars platosunda yazlar serin şekilde geçmektedir.

c) Dağların Uzanış Biçimi ve Bakı Durumu

Türkiye’de dağların uzanışı yağışın ve sıcaklığın dağılışı üzerinde büyük ölçüde etkili olmaktadır. Örneğin Toros Dağları, kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerinin de Akdeniz kıyılarına sokulmasını engellerken güneyden gelen nemli hava kütlelerinin Anadolu’nun iç kısımlarına sokulmasını büyük ölçüde engellemektedir. Bu durumun bir sonucu olarak, kış mevsiminde Akdeniz kıyılarında ılık ve bol yağışlı bir mevsim yaşanır iken, iç bölgelerde kış soğukları bütün şiddeti ile etkili olmaktadır. Ege Bölgesi’nde ise dağlar denize dik uzandığı için deniz etkisi 150 km ile 200 km içerlere kadar sokulabilmektedir.
Bakı durumu da Türkiye’de sıcaklığın dağılışı üzerinde etkili olan etmenlerden biridir. Türkiye, Kuzey Yarımküre’de yer alan Türkiye’de dağların güneye bakan yamaçları, kuzeye bakan yamaçlarına göre çok daha fazla miktarda güneş enerjisi alır ve daha fazla ısınır.

d) Kara ve Deniz Dağılışı

Denizler geç soğuyup geç ısındığı için kıyı bölgelerinin iklimi daha ılımandır. Karasallık etkisi iç bölgelere doğru gidildikçe artış gösterir. İç kesimler kışın daha çok soğur yazın da daha çok ısınır. Türkiye’de bu durum özellikle kışın belirgin hale gelir.
Kışın kuzey kıyıları güneyde bulunan kara içlerinden daha sıcaktır. Mesela, Samsun’da ocak ayı sıcaklık ortalaması 7 derece iken, daha güneyde bulunan Konya’da ocak ayı sıcaklık ortalaması 0 derecedir.
Kara ve deniz dağılışının iklim üzerinde bulunan bir başka etkisi de yıllık ve günlük sıcaklık farklarıdır. Kıyılardan iç kesimlere doğru gidildikçe günlük ve yıllık sıcaklık farkları da nem oranının ve deniz etkisinin azalması ile ilişkili olarak artış gösterir. Aynı durum iç kesimlerde yağış miktarının azalmasına yol açar. Mesela Ege kıyılarında yıllık sıcaklık farkı 19 derece iken bu değer, Doğu Anadolu Bölgesi’nde 33 dereceyi bulmaktadır. Yağış miktarı da Ege Bölgesi’nden iç kesimlere doğru azalır.

Türkiye’de Bulunan İklim Tipleri

Türkiye’de genel olarak 3 çeşit iklim tipi görülmektedir. Bunlar Karasal İklim, Akdeniz İklimi ve Karadeniz İklimidir. Bu iklimlerin yanı sıra İç Batı Anadolu ve Trakya gibi yerlerde geçiş iklimi özellikleri görülmektedir.

1-) Karadeniz İklimi

Marmara Bölgesi’nin Karadeniz kıyıları boyunca ve Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesimlerinde görülür. Yıllık sıcaklık farkı azdır (13 derece il 15 derece arası). Kışlar ılık (6 derece ile 7 derece arası), yazlar serin (21 derece ile 23 derece arası) geçer.
Her mevsimde yağış görülür.
Karadeniz İkliminde yıllık yağış miktarı 700 milimetre ile 2400 milimetre arasındadır.
Doğu Karadeniz Bölümü’nde en az yağış ilkbaharda, en fazla yağış sonbaharda düşer.
Batı Karadeniz Bölümü’nde yıllık yağış miktarı 1000 mm ile 1500 mm arasıdır.
Orta Karadeniz’de ise en az yağış yazın, en fazla yağış kışın olmaktadır. Yıllık yağış miktarı 700 mm ile 1000 mm arasındadır. Diğer bölümlere göre az yağışın görülmesinin sebebi yer şekillerinin hâkim rüzgâr yönüne dik olmaması, gerisinde bulunan dağların yükseltisinin az ve kıyıya uzak olmasıdır.
Doğal bitki örtüsü ormandır.
Türkiye’de yağışın, nemliliğin ve bulutluluğun en çok olduğu, güneş enerjisinden yararlanmanın, güneşli gün sayısının ve sıcaklık farkının en az olduğu iklimdir.

2-) Akdeniz İklimi

En belirgin şekilde Akdeniz kıyılarında ortaya çıkar. Marmara ve Ege bölgelerinin kıyı kesimlerinde de etkili olmaktadır. Yalnız bu bölgelerde enlemden dolayı sıcaklıklar asıl Akdeniz iklimine göre yaklaşık 2 derece daha düşüktür.
Akdeniz ikliminde kışlar ılık ve yağışlı, yazlar kurak ve sıcaktır.
Yıllık sıcaklık ortalaması 18 derece ile 20 derece arasında değişmektedir.
Yağışların yarıdan fazlası kış mevsiminde düşer.
Kış yağışları yağmur şeklindedir.
Don olayı ve kar yağışı çok az görülür.
Yağışlar cephesel kökenlidir.
Yıllık yağış ortalaması 600 mm ile 1000 mm arasındadır.
Karakteristik bitki örtüsü defne, kocayemiş, mersin, zakkum, zeytin vb. Bitkilerden oluşan makilerdir.

3-) Karasal İklim

Türkiye’de Karasal İklim Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgelerinde görülür. Fakat bölgeler arasında karasal iklimde bazı farklılıklar görülür.

İç Anadolu tipi Karasal İklimde yağışlar konveksiyoneldir. Ortalama yağış 300 mm ile 400 mm arasıdır. Bitki örtüsü steptir.
Doğu Anadolu tipi Karasal İklimde yıllık yağış miktarı 500 mm ile 600 mm arasıdır. Kış mevsiminde ortalama sıcaklıklar -2 derece ile –12 derece arasıdır. Bitki örtüsü alçaklarda step, yükseklerde çayırdır.
Güneydoğu Anadolu tipi Karasal İklimde yıllık yağış miktarı 400 mm ile 700 mm arasındadır. Bitki örtüsü steptir. Bu bölgesinin doğusunda karasallık artarken, batısında Akdeniz İklimi etkileri görülür.