Haccın Farzları Nelerdir? Hac İbadeti Nasıl Yapılır?

Başlıklar

• - Haccın Farzları Nelerdir?
• - Haccın Farz Olmasının Şartları
• - Haccın Sünnetleri
• - İhram ile İlgili Sünnetler
• - Mekke ve Kâbe ile İlgili Sünnetler
• - Tavaf ile İlgili Sünnetler
• - Sa’y ile İlgili Sünnetler
• - Arafat ve Vakfe ile İlgili Sünnetler
• - Müzdelife ve Vakfesi ile İlgili Sünnetler
• - Minâ ve Şeytan Taşlama ile İlgili Sünnetler
• - Saçların Kesilmesi ile İlgili Sünnetler
• - Zemzem ile İlgili Sünnetler
• - Haccın Maddi ve Manevi Açıdan Yararları
• - Hac Nasıl Yapılır?
• - Haccın Çeşitleri

Haccın Farzları Nelerdir?

Hac, fiziki ve maddi imkânı olan Müslüman kişilerin kutsal yerleri usule ve şartlara uygun şekilde ibadet ve ziyaret etmesi anlamına gelmektedir. Hac ibadeti Müslümanların kültür, ülke, dil, cinsiyet ve ırk ayrımı yapmadan eşitlik ve kardeşliğini temsil etmenin yanında benliği yıkıp “biz” olmanın önemini ortaya çıkarır. Peki, haccın farzları nelerdir? Haccın farzları mezhep türüne göre değişkenlik göstermektedir. Bazı farzlar tüm mezhepler için ortak iken bazı farzlar ise yalnız bazı mezheplerde görülmektedir. Bu doğrultuda Hanbeli, Maliki, Şafii ve Hanefi mezheplerine göre haccın farzları şu şekildedir:

Hanefi mezhebine göre hac ibadetinin yapılışı şu şekildedir:

• Hanefi mezhebine göre haccın farzları iki rükün ve bir şarttan meydana gelmektedir. Bu mezhebe göre haccın şartı ihrama girmektir. Haccın rükünleri ise Arafat’ta vakfeye durmak ve Kâbe’yi tavaf etmektedir. İhrama girilmesinin ardından söz konusu iki rükün yerine getirilmez ise hac görevi tamamlanmamış sayılır. İnanca göre vakfeye durmayan kimse, o yıl hac yapma şansını kaçırmış olur ve muhakkak haccını daha sonra kaza olarak yapmalıdır.

Şafii mezhebine göre hac ibadetinin yapılışı şu şekildedir:

• Şafii mezhebine göre haccın farzları 6 adetten oluşturmaktadır. Söz konusu farzların tamamı haccın rükünleridir.

Şafii mezhebinde haccın farzları ise şu şekildedir:

• İhrama girmek (niyet)
• Arafat’ta vakfe yapmak
• Kabe’yi tavaf etmek 
• Sa’y yapmak
• Saçların tıraş edilmesi ya da kısaltılması
• Tüm bu rükünların sırasının takip edilerek yerine getirilmesi

Maliki ve Hanbeli mezheplerine göre hac ibadetinin yapılışı şu şekildedir:

• Maliki ve Hanbeli mezheplerinde hac ibadeti yerine getirilirken 4 adet farza uyulması gereklidir. Bu farzların tamamı ise haccın rükünleridir.

Maliki ve Hanbeli mezheplerine haccın farzları şu şekildedir:

• İhrama girmek farzdır. Niyet ile beraber zikirden ibaret olup bazı şeyleri kendine yasak etmeye ihram adı verilir. Namazda iftitah tekbîri gibidir. Alâmeti, peştamal gibi, iki beyaz bez olup biri belden aşağı sarılır, diğeri omuzlara sarılır. İp ile bağlanmaz ya da düğüm atılmaz. Bunun için kuşanılan beze de ihram adı verilir. Tavafa başlarken, ihramın iki ucunu sol omuz üstüne getirmek ve ortasını sağ koltuk altından geçirmek sünnettir. Ticaret için, umre için, hac için ya da başka bir şey için uzaktan gelen kişilerin, mikat adı verilen yerleri, ihramsız bir şekilde geçerek, Mekke-i mükerreme Haremine girmeleri haram kılınmıştır. İhramsız geçen kişinin geri mikata gelip ihrama girmesi gereklidir. İhrama girmez ise kurban kesilmesi lazımdır.
• Arafat’ta vakfeye durmak farzdır. Arefe günü, Arafat’ın Vadi-yi Urene adı verilen yerinden başka herhangi bir yerinde, ikindi ve öğle namazlarından sonra vakfeye durulur.
• Kabe’yi tavaf etmek farzdır. Mescid-i Haram içinde Kâbe-i Muazzama etrafında dönmeye tavaf adı verilir. Üçü vacip, dördü farz olmak üzere toplamda 7 kez dönülür. Makam-ı İbrahim’in ve zemzem kuyusunun dışından dolaşarak da tavaf etmek caizdir. Kadınların tavaf sırasında Kâbe’ye yaklaşmamaları efdaldir. Kadının dokunma ihtimali çok ise Şafii’lerin Hanefi’yi ya da Maliki’yi taklit etmesi gerekir. Tavafı mescid dışından yapmak caiz değildir. Tavaf için niyet etmek de, ayrıca farzdır. Tavaf-ı ziyareti Arafat’tan sonra yapmak da farzdır. Tavaf ederken ve sa’y ederken, ezan okunması durumunda, bunlar bırakılıp, namazdan sonra tekrar tamamlanır.

Haccın Farz Olmasının Şartları

Bir kimseye haccın farz olması için, haccın vücub şartları diye bildirilen şartların o kimsede bulunması gerekir. Bu şartlar şu şekildedir:

• Müslüman olunması gereklidir.
• Kâfir memleketinde bulunanların da, haccın farz bir ibadet olduğunu duyması gereklidir.
• Akıl sağlığının yerinde olması gereklidir.
• Buluğ çağında olmak, ergenlik çağına ulaşmak gereklidir.
• Köle ya da hapiste olmamak, hür olmak gereklidir.
• Geçim ihtiyacından fazla olarak geride kalanlara yetecek kadar, hacca götürüp getirecek kadar, helal paraya sahip olmak gereklidir. Haram malı olana, hacca gitmek değil, bunları sahiplerine ödemesi farzdır. Haram mal ile hacca giden hac sevabı kazanamaz sadece hac yapmamak azabından kurtulur. Bu durum, gasp edilen yerde namaz kılma durumuna benzer. Böyle kişilerin ibadetlerine mâni olunmamalıdır. Zira işlenmiş olan günahlar ibadet etmeye engel olmamalıdır. Parasının helal olduğundan şüphesi olan, sevap kazanmak için, başka birinden ödünç alıp hac ibadetini yerine getirmelidir. Borcunu şüpheli parası ile ödemelidir.
• Hac vaktinin gelmiş olması gereklidir. Hac vakti, arefe günleri ve bayram günleri olmak üzere toplamda 5 gündür. Yolda geçen zaman da hesaba katılarak, vücub şartları, bu zaman başında mevcut olan kimsenin ömründe bir kere hacca gitmesi farz olur.
• Hacca gidemeyecek kadar sakat, çok yaşlı, hasta ya da kör olmamak gereklidir. Sağlık yerindeyken hac ibadetinin yerine getirilmesi daha uygundur.

Haccın Sünnetleri

Haccın sünnetleri şu şekildedir:

• Kudüm tavafı sünnettir. Kudüm “geliş ve varış” anlamlarına gelmektedir. Buna göre kudüm tavafı, Mekke’ye geliş tavafı demektir. İfrad ya da kırân haccı yapan Âfâkyler için sünnet olup Arafat vakfesine kadarki süre içinde eda edilir. Mekke’ye varınca geciktirilmeden yapılması uygundur. Haccın sa’yi bu tavaftan sonra yapılacak ise tavafta “remel” ve “ıztıba” yapılır. Aksi halde yapılmaz. Âfâky olmayanların, yani haccetseler bile Harem ve Hîl bölgeleri halkının, temettu’haccı ya da sadece umre yapanların, ifrad haccı yaptıkları halde Mekke’ye uğramadan doğrudan Arafat’a çıkanların ve özel halleri nedeniyle kudüm tavafını Arafat vakfesinden önce yapamamış olan kadınların kudüm tavafı yapmaları gerekmez.
• Hac hutbeleri sünnettir. Hac ile ilgili olarak üç adet hutbe bulunmaktadır. Birinci hutbe Zilhiccenin 7. günü Mekke’de, Harem-i Şerif’te öğle namazından önce okunur. İkinci hutbe, arefe günü Arafat’ta cem’-i takdîm ile kılınan öğle ve ikindi namazlarından önce, Nemîre Mescidi’nde zevalden sonra cuma hutbesinde olduğu gibi, arada oturularak iki hutbe halinde okunur. Üçüncü hutbe ise, öğle namazından önce bayramın 2. günü Mina’da Mescid-i Hayf’ta irad edilir.
• Arefe Gecesini Mina’da geçirmek sünnettir. Zilhiccenin 8. tevriye günü güneş doğduktan sonra Mekke’den Mina’ya gitmek sünnettir. O gün kılınan öğle namazından ertesi günkü sabah namazı dahil, beş vakit namazı Mina’da kılıp geceyi de Mina’da geçirmek ve arefe günü sabahı güneş doğduktan sonra Arafat’a gitmek de sünnettir. Günümüzde kalabalık olması nedeni ile genellikle doğrudan Arafat’a çıkılmakta ve bu sünnet -düzeni ve emniyeti koruma zorunluluğundan dolayı- terk edilmektedir.
• Bayram gecesini Müzdelife’de geçirmek sünnettir. Arefe günü güneş battıktan sonra Arafat’tan Müzdelife’ye geçip tüm geceyi burada geçirmek ve ortalık aydınlandıktan ve sabah namazını kıldıktan sonra buradan Mina’ya doğru hareket etmek sünnettir.
• Arafat’ta vakfeden önce gusül abdesti almak sünnettir.
• Mina’dan Mekke’ye son dönüşte, önce Ebtah adı verilen vadiye gelerek bu vadide bir miktar beklemek sünnettir. Buradan Mekke’ye gelip dilediği kadar kalır.
• Hacca giderken, muhtaç olmayan baba, anadan, alacaklılardan, kefilinden izin almak sünnettir. Ana baba eğer muhtaç durumda ise, izin almadan gitmek haramdır. Nafaka bırakmadı ise, hanımından izinsiz hacca gitmesi de haram olur. Mekke şehrine Mu’alla kapısından, Mescide Babüsselam’dan ve gündüz girmek uygundur.

İhram ile İlgili Sünnetler

İhram ile ilgili sünnetler şu şekildedir:

• İhrama girerken gusletmek ya da abdest almak sünnettir.
• İhrama girmeden önce 2 rekât namaz kılmak sünnettir.
• Müslüman erkeklerin rida ve izar adı verilen iki parça örtüye sarınması sünnettir.
• İhramlı bulunduğu sürede her fırsatta telbiye söylemek sünnettir.
• Telbiyeyi her başlayışta 3 kez tekrarlamak sünnettir.
• Telbiyeden sonra Salavat-ı Şerife, Salavattan sonra dua ve niyazda bulunmak sünnettir.

Mekke ve Kâbe ile İlgili Sünnetler

Mekke ve Kâbe ile ilgili sünnetler şu şekildedir:

• Mekke’ye mümkün ise gündüz vakitte girmek sünnettir.
• Mekke’ye girmeden önce mümkünse gusletmek ya da abdest almak sünnettir.
• Kâbe’yi görür görmez dua etmek sünnettir.
• Kâbe’nin önüne gelince tehlil ve tekbir getirmek sünnettir.
• Mültezem’de göğsü ve yüzü Kâbe duvarına yapıştırıp, niyaz ve duada bulunmak.

Tavaf ile İlgili Sünnetler

Tavaf ile ilgili sünnetler şu şekildedir:

• Tavafa başlarken Hacer-i Esved’in hizasına Rükn-i Yemâni cihetinden doğru gelmek sünnettir.
• Tavafa başlarken ve her şavtın sonunda Hacer-i Esved’i istilam etmek sünnettir.
• Sonunda sa’y yapılacak tavaflarda erkeklerin ıstıba ve remel yapması sünnettir.
• Bütün şavtları hiç ara vermeden yapmak sünnettir.
• Nafile tavafını çok yapmak sünnettir.
• Tavaf sırasında zikir, tehlil ve dua etmek sünnettir.
• Ziyaret tavafını bayramın ilk günü gerçekleştirmek sünnettir.
• Ziyaret tavafını şeytan taşlama, kurban ve tıraştan sonra yapmak sünnettir.

Sa’y ile İlgili Sünnetler

Sa’y ile ilgili sünnetler şu şekildedir:

• Tavaf bitince hiç ara vermeden sa’ye başlamak sünnettir.
• Sa’ye giderken Hacer-i Esved’i istilam etmek sünnettir.
• Safâ ve Merve’de Kâbe görülebilecek kadar yükseğe çıkıp, Kâbe’ye dönerek tekbir, tehlil ve dua etmek sünnettir.
• Erkekler yeşil renkle ışıklandırılmış sütunlar arasında hervele yapmak, diğer yerlerde ise yavaş yürümeye devam etmek sünnettir.
• Bütün şavtları ara vermeden yapmak sünnettir.
• Sa’yı abdestli yapmak sünnettir.
• Sa’y sırasında tekbir, tehlil ve dua etmek sünnettir.

Arafat ve Vakfe ile İlgili Sünnetler

Arafat ve Vakfe ile ilgili sünnetler şu şekildedir:

• Arafat’a arefe günü güneş doğduktan sonra Mina’dan hareket etmek sünnettir.
• İkindi namazını ve öğle namazını cem-i takdim ile kılmak sünnettir.
• Zevalden sonra vakfe için mümkünse gusletmek ya da abdestli bulunmak sünnettir.
• Vakfeyi Cebel-i Rahme eteklerinde yapmak sünnettir.
• Gün boyunca dua, namaz, salevat, tesbih, tehlil, tekbir, zikir ve telbiye meşgul olmak sünnettir.

Müzdelife ve Vakfesi ile İlgili Sünnetler

Müzdelife ve Vakfesi ile ilgili sünnetler şu şekildedir:

• Arefe günü güneş battıktan sonra Arafat’tan Müzdelifeye sükûnet ile ağır ağır inmek ve Müzdelife’de “Meş’ar-i Haram” etrafında geceyi geçirmek sünnettir.
• Sabah namazını erken kılmak sünnettir.
• Vakfeyi ortalık iyice aydınlanıncaya kadar sürdürmek sünnettir.

Minâ ve Şeytan Taşlama ile İlgili Sünnetler

Minâ ve şeytan taşlama ile ilgili sünnetler şu şekildedir:

• Bayram sabahı ortalık iyice aydınlandıktan sonra, güneş doğmadan önce Müzdelife’den hareket edip, Minâ’ya gelmek sünnettir.
• Vakit geçirmeden büyük şeytanı taşlamak sünnettir.
• Taşlama yaparken Mekke’yi sol tarafa, Mina’yı sağ tarafa almak sünnettir.
• Taşları yaklaşık 3,5 m ile 5 m uzaklıktan atmak sünnettir.
• İkinci ve üçüncü bayram günlerinde taşları küçük, orta ve büyük şeytan sırası ile atmak sünnettir.
• Orta şeytana ve küçük şeytana taş attıktan sonra dua etmek sünnettir. Büyük şeytan taşlandıktan sonra hemen ayrılmak da sünnettir.
• Taşları bayramın ilk günü öğleden önce, diğer günlerde ise öğleden sonra güneş batmadan önce atmak sünnettir.
• Minâ’da Mekke’ye dönmekte acele edenler, bayramın üçüncü günü güneş batmadan önce Mina’dan ayılmalı.

Saçların Kesilmesi ile İlgili Sünnetler

Saçların kesilmesi ile ilgili sünnetler şu şekildedir:

• Erkeklerin saçların tamamını tıraş etmesi ya da tamamını kısaltması sünnettir.
• Tıraşı ziyaret tavafından önce yapmak da sünnettir.

Zemzem ile İlgili Sünnetler

Zemzem ile ilgili sünnetler şu şekildedir:

• Veda tavafını yapıp tavaf namazını kıldıktan sonra bol bol zemzem içmek ve sökülmek sünnettir.
• Zemzemi Beytullaha bakarak, Kâbe’ye karşı ve ayağa kalkarak içmek sünnettir.

Haccın sünnetini yapmayana ceza lazım gelmez, mekruh olur ve sevabı azalır.

Haccın Maddi ve Manevi Açıdan Yararları

Haccın maddi ve manevi açıdan pek çok faydası bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şu şekildedir:

• Hacca giden Müslüman, Allah’ın kendisine vermiş olduğu mal zenginliği ve vücut sağlığı gibi dünya nimetlerinin şükrünü yerine getirmiş olur.
• Dünya’nın pek çok farklı ülkesinden gelen Müslümanlar görüşüp tanışır ve aralarında bilgi alışverişi gerçekleşir. Aynı zamanda ticarî ilişkilerde bulunurlar.
• Hac, insanın kul hakkı dışında diğer günahlardan affedilmesini sağlar. Bu sebepten ötürü günahlarından arınmak için dua ederler. Dürüst ve ahlâklı olmak ve kötü bir iş yapmamak üzere Allah’a söz verirler.
• Hac, çeşitli Müslüman ülke insanları arasında kardeşlik ilişkilerinin kurulmasında yardımcı olur. İslam dininin birlik beraberlik dini olduğu, hac ibadetinde daha kolay anlaşılır.
• Hac mevsiminde Kâbe mahşer yerine benzer Hac ibadetini yerine getiren Müslüman, dünya menfaatleri için yapılan kötü işlerin ne kadar anlamsız ve boş olduğunu anlar.
• Seyahatin insan sağlığı için çok yararlı olduğu bilinmektedir. Hatta ruhi sıkıntılarından kurtulmak isteyen insanlara seyahat edilmesi tavsiye edilir. Allah da Kur’an’da gezip dolaşmayı tavsiye etmiştir. İşte hacca giden kişiler bahsedilen seyahati tabii olarak gerçekleştirmiş olurlar.
• Bütün hacı adaylarının meslek, ırk ve renk ayrımı gözetmeden aynı tip ve bembeyaz ihram içerisinde bulunmaları eşitlik fikrinin herkese yayılmasını sağlar.
• Aynı zamanda hac ibadeti, dünya Müslümanları arasında kardeşlik, yardımlaşma, beraberlik ve birlik, yakınlaşma ve tanışma duygularının gelişmesini sağladığı için evrensel boyutları olan bir ibadettir.

Kısacası hacca gidenlerin insanlığa hizmet aşkları artar. İnançları tazelenir. Bütün insanların eşit ve kardeş olduğunu anlar. Yardım duyguları daha gelişmiş hale gelir. Bu sayede barış, sevgi ve dostluk sağlanmış olur.

Hac Nasıl Yapılır?

Hac ibadetinin yapılışı şu şekildedir:

• İhram: Telbiye ve niyet olmak üzere iki adet şartı bulunmaktadır. Erkekler iki parçadan oluşan ihram örtüsüne bürünür.
• Mikat: İhrama girmek için belirlenmiş olan 5 noktaya mikat adı verilir. Bu noktalar Zülhuleyfe, Cuhfe, Zatüır, Karnülmenazil ve Yelemlem’dir.
• Tavaf: Kâbe sol tarafa alınarak Hacerülesved hizasından başlanıp aynı noktada tamamlanan her dönüşe “şavt” adı verilir. 7 şavt ise étavaf” ı oluşturur. Tamamlandığı zaman iki rekât namaz kılınır.
• Say: Safa tepesinden başlayarak Safa ile Merve tepesi arasında üçü dönüş ve dördü gidiş olmak üzere toplamda 7 kez gidip gelmeyi ifade eder.
• Vakfe: Arafat sınırının başladığı Harem sınırının bittiği yerde hac ibadetini yerine getiren kişinin belirli bir zaman diliminde bir süre boyunca durmasına vakfe adı verilir. Arafat’ta öğle namazı ve ikindi namazları birleştirilerek kılınır. Daha sonra ayağa kalkılarak kıbleye karşı dönülür. Salavat, tehlil, tekbir ve telbiye getirilir.
• Müzdelife: Arafat ile Mina arasında yer alan arafat’tan sonra ikinci vakfenin yapıldığı ve Muhassır Vadisi’ne kadar olan bölgeye müzdelife adı verilir. Burada yatsı vaktinin girmesinin ardından yatsı ve akşam namazı birleştirilerek tekbir getirilir. Gece boyunca dua ve ibadet ile bayram karşılanır.
• Mina ve şeytan taşlama: Mekke yakınında bazı hac farizalarının yerine getirildiği alana mina ve şeytan taşlama alanı adı verilir. Bayramın birinci günü tan yeri ağardıktan sonra Müzdelife’den gelerek Akabe cemresine yedi tane taş atılır. İlk taşın atılması ile beraber telbiyeye son verilir; kurban kesilir ve daha sonra saçlar kesilerek ihramdan çıkılır. Cinsel ilişki dışında bütün ihram yasakları ortadan kalkar.
• Mescid-i Nebevi ve Medine: İbadetlerini tamamlayan hacılar, Mekke’den ayrılarak Peygamber Efendimizi ziyaret için medfun bulunduğu Medine’de yer alan Mescid-i Nebeviye giderler.

Haccın Çeşitleri

Hac 3 çeşittir. Bu çeşitler şu şekildedir:

• İfrad Haccı: Umresiz şekilde yapılan hac ibadetine ifrad haccı adı verilmektedir. Hacı adayı ihrama gireceği zaman yalnız hac için niyet eder ve hac vazifelerini yerine getirir. İfrad haccı yapanlara kurban kesmek vacip değildir.
• Kıran Haccı: Haccı ve umreyi ihramda yapmaya kıran haccı adı verilir. Hacı adayı ihrama girerken hem hacca hem de umreye niyet eder. Önce umreyi yapar fakat ihramdan çıkmaz. Sonra da haccı gerçekleştirir. Kıran haccında da kurban kesmek vaciptir.
• Temettu Haccı: Umreyi ve haccı ayrı ayrı ihrama girerek yapmaya verilen isimdir. Hacı adayı önce umre için ihrama girip umre vazifeleri yapar ve ihramdan çıkar. Günü geldiği zaman yeniden ihrama girerek hac vazifelerini yerine getirir. Temettu haccında kurban kesmek vaciptir. Türkiye ve Avrupa’dan giden hacılar, farklı iklim koşullarında uzun süre ihramda kalmanın doğurduğu zorluklardan ötürü büyük çoğunlukla bu hac çeşidini yapmayı tercih ederler.

İlginizi çekebilir: Tevhid Nedir? Tevhid İnancı Nedir ve Çeşitleri Nelerdir?