Avustralya Nasıl Bir Ülke? Tarihi, Coğrafi Özellikleri, Etnik Yapısı ve Nüfusu

Başlıklar

• - Avustralya
• - Avustralya Kelimesinin Kökeni
• - Avustralya Tarihi
• - Avustralya Coğrafi Özellikleri
• - Avustralya’nın Siyasi Yapısı
• - Avustralya Ekonomisi
• - Avustralya’nın Etnik Yapısı ve Nüfusu
• - Avustralya’da Dil ve Din
• - Avustralya Kültürü

Avustralya

Avustralya hem bir kıta ismi hem de bir ülke ismidir. Ülke olarak resmi adı Avustralya Topluluğu’dur. Güney yarım kürede yer alan kıta ülkesi Avustralya, Hint Okyanusu ile Büyük Okyanus arasında bulunmaktadır. Ülkenin komşuları arasında Doğu Timor, Endonezya, Papua Yeni Gine, Vanuatu, Solomon Adaları, Yeni Kaledonya ve Yeni Zelanda yer almaktadır. Başkenti Canberra olan ülkenin en büyük ve en bilindik şehri Sydney’dir.

Avustralya’nın yüzölçümü 8.698.850 kilometrekaredir ve bu yönüyle dünyanın en büyük altıncı ülkesi konumundadır. Hiçbir ülkeyle kara sınırı bulunmamakta, 25.760 kilometre sahil şeridi yer almaktadır.

18. yüzyılda kıtayı Avrupalılar keşfetmiş ve göçler başlamıştır. O döneme kadar yaklaşık 50 bin yıldır Aborjin halkı adada yaşamaktadır. Aborjinlerin ise sadece konuştukları diller 250’den fazladır.

Avustralya’ya Birleşik Krallık cezai olarak zorunlu göç uygulamıştır. 1788 yılından 1868 yılına kadar bu durum devam etmiştir. Özellikle de Yeni Güney Galler civarı zorunlu göç için kullanılmıştır. İlk yerleşimlerden itibaren düzenli olarak nüfus artmış ve 19. Yüzyılın ortalarında adanın tamamı keşfedilmiştir. Burada 5 yeni kraliyet kolonisi meydana gelmiştir. 1 Ocak 1901’de 6 koloni birleşmiş ve federal bir yapı oluşturmuşlardır. Ortaya Avustralya Federal Cumhuriyeti çıkmıştır.

Avustralya kurulduğu günden bu yana liberal demokratik yapıyı benimsemiştir. 6 eyalet ve bağıl topraklar ülkeyi meydana getirmektedir. 24 milyonluk nüfusu vardır ve nüfusunun büyük kısmı doğu kıyısındadır. Şehirleşme oranı son derece yüksek bir ülke konumundadır.

Avustralya Uluslararası Para Fonu verilerine göre dünyanın en büyük 13. Ekonomisidir ve kişi başına düşen milli gelir sıralamasında 9.ncudur. İnsani Gelişme Endeksi sıralamasında da Norveç’ten sonra 2. Sırada bulunmaktadır. Yaşam standardı, eğitim, sağlık, politik haklar, kişisel özgürlükler gibi pek çok kriterde en üst sıralarda bulunmaktadır. Ayrıca Avustralya şu oluşumlarında da üyesidir:

• G20, 
• İngiliz Milletler Topluluğu, 
• Dünya Ticaret Örgütü, 
• Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği, 
• ANZUS, 
• OECD, 
• Birleşmiş Milletler,
• Pasifik Adaları Forumu.

Avustralya Kelimesinin Kökeni

Avustralya kelimesinin kökenine baktığımızda Latinceden gelmektedir. Latincedeki Australis kelimesinden türemiştir ve manası, güneyden, güneye ait olan demektir. Roma döneminde güneyde bilinmeyen bir ülke anlamında kelime kullanılmış ve Orta Çağ coğrafyasında güneyde bir ülkenin bulunduğu varsayılmaktadır. Fakat bir kıta olarak bilinmemektedir.

Fernandes de Queiros 14 Mayıs 1606’da Vanuatu’ya ayak basmış ve Güney Kutbundaki bütün kara parçalarının İspanya Krallığına ait olduğu iddiasında bulunmuştur. Kıtayı da Austrialía del Espíritu Santo şeklinde isimlendirmiştir.

Australische kelimesi Felemenkçede 1638 yılından evvel güneydeki keşfedilmemiş yerleri ifade etmek için kullanılmıştır. İngiliz dilinde Australia kelimesi ise ilk kez 1692’de Gabriel de Foigny tarafından yazılan Les Aventures de Jacques Sadeur dans la Decouverte et le Voyage de la Terre Australe adlı romanının çevirisinde yer almaktadır.

Avustralya adı kâşif Matthew Flinders’ın A Voyage to Terra Australis adlı, 1814 tarihli eseriyle birlikte popülerlik kazanmıştır. Flinders aynı zamanda kıtanın etrafını gemiyle dolaştığı bilinen ilk kişidir. Kitabında Avustralya ismini kullanmış ve bu isim geniş kitlelerce kısa sürede kabul görmüştür. 1817 yılında Macquarie bu ismin resmi olarak da kullanılmasını önermiş ve 1824 yılında Britanya Krallığı Avustralya adının resmen tanınmasını kabul etmiştir.

Avustralya Tarihi

Avustralya tarihi oldukça eskiye dayanmaktadır. 13. Yüzyıldan beri Çinlilerin Avustralya hakkında bilgi sahibi oldukları, yine Malezyalıların kıtanın kuzey kıyılarını bildikleri tahmin edilmektedir. Marco Polo da bir güney kıtasını gösteren ilk haritayı 13. Yüzyılda Avrupa’ya tanıtmıştır. Batı yarım küreden ada sahillerine ilk varanlar 16. Yüzyılda Portekizli gemiciler olmuştur. Fakat adayı ilk kez bağımsız bir kara parçası olarak Hollandalılar tarif etmişlerdir.

1642-1643 yıllarında Hollandalı denizci Abel Tasman bugünkü adı Tasmanya adası olan yerde yaşamaya başlamış ve Avustralya’nın ıssız batı ve kuzey kıyılarını dolaşarak buralara Yeni Hollanda ismini vermiştir.

1801-1803 yıllarındaysa Matthew Flinders adındaki deniz subayı adanın kıyılarında dolaşmış, Latincedeki “güney ülkesi” manasına gelen Terra Australia kelime grubundan Australia kelimesini türetmiştir. Bu kelime zaman içinde Yeni Hollanda’nın yerini almıştır.

İlk başlarda Avustralya’da İngiltere’ye bağlı çeşitli devletler kurulmuştur. 1883 yılındaysa Sydney Konferansı toplanmış, federal bir meclisin kurulması kararlaştırılmıştır. Bu karar da İngiltere’ye bildirilmiştir. İngiltere Parlamentosunda da bir kanun çıkarılarak teklif kabul edilmiştir. Bunun üzerine meclis oluşturulmuştur. 1891 yılında bir anayasa hazırlanmış ve 1899 yılında referandum yapılmıştır. Bu referandumun sonucunu 1901 yılında İngiltere bir kanun çıkararak onaylamış ve günümüzdeki Avustralya devleti ortaya çıkmıştır.

Avustralya eski kolonilerin birleşiminden oluşmuş bir federasyon topluluğudur. İngiliz ve Amerikan devlet sisteminin karışımıdır. 1901’den bu yana yürürlükte olan anayasaya göre federasyonun başı İngiltere kralı ve kraliçesidir.

1902 yılında Avustralya Uluslar Topluluğu dışardan göçmen gelişini yasaklayan bir kanun çıkarmıştır. Kanun, 2. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar da geçerliliğini korumuştur. Bu yasak ülkede beyazların hakimiyetini korumak amacıyla, özellikle de Asya’dan gelecek göçmenlere karşı uygulanmıştır. Avrupa pasaportu ile gelenler ise adaya yerleşmeye devam etmiştir. 1. Dünya Savaşı’na Avustralya İngiltere saflarında girmiş, Yeni Zelanda Askerleriyle Avustralya askerlerinden Australian and New Zeland Army Corps (ANZAC) birlikleri kurulmuştur. Bu birlikler Çanakkale Cephesinde, Filistin Cephesinde ve diğer cephelerde savaşmışlardır.

ANZAC askerlerinin anısı adına hem Avustralya hem de Yeni Zelanda’da her yıl 25 Nisan ANZAC Günü olarak kutlanır. Ayrıca Çanakkale Boğazında bir koy da ANZAC Kotu adını taşımaktadır.

Avustralya 2. Dünya Savaşına da İngiltere yanında girmiştir. Savaş devam ederken Japon tehlikesinden korunmak adına da Amerika Birleşik Devletleri’yle iş birliği yapmıştır. 1951 yılından bu yana da ANZUS Antlaşması ile ABD ve Avustralya askeri müttefiktirler. İş birliği savaş sonrasında da sürmüş, ABD’nin uzak doğu politikaları Avustralya tarafından desteklenmiştir. Bölgesel organizasyonlara da dahil olmuş, Vietnam Savaşında ABD birliklerine destek vermek için cepheye birlikler göndermiştir.

Avustralya yönetimi 2. Dünya Savaşından sonra liberal bir politikaya yönelmiştir. Ülkeye yabancı sermayenin girmesi için de çeşitli kolaylıklar getirmiştir. Göçmen kabulünü arttırmıştır. Fazlası Avrupa’dan olmak üzere aynı zamanda Asya’dan da ülkeye göçmenler gelmiştir. 1970 yılından itibaren Japonya ile iş birliği geliştirilmiştir. Tarım ürünlerini Avrupa pazarına sokabilmek adına da çalışmalar olmuştur. Göçmenlerin sayısının artması sonucu 1967 yılında bu alanla ilgili bir bakanlık da kurulmuş, farklı ülkelerle göç anlaşmaları yapılmıştır. Bu anlaşmalardan ve bakanlığın kurulmasından sonra Avustralya’ya gelen göçmenlerin girişi daha planlı ve daha düzenli hale gelmiştir. Bütün bunlar Avustralya nüfusunun, kültürünün ve görünüşünün değişmesini sağlamıştır.

Avustralya ile Birleşik Krallık arasında zaman içinde yasal bağlar sonlandırılmıştır. Bunun sonuncusu 1986 yılındaki Avustralya Akti ile gerçekleştirilmiştir. Böylece Birleşik Krallık ve Birleşik Krallık Özel Meclisine yapılan adli başvurular ve Avustralya eyaletleri üzerindeki hakimiyeti son bulmuştur. Avustralya dış politikasında Pasifik-Asya hakimiyeti artmakla birlikte Avrupa ile geleneksel ilişkiler sürmektedir.

Avustralya Coğrafi Özellikleri

Avustralya Hint ve Büyük Okyanus ile çevrilidir. Asya Kıtasından Arafura Denizi ve Timor Denizi ile ayrılmaktadır. Kuzeydoğusunda Mercan Denizi yer almaktadır. Yeni Zelanda ile Avustralya arasında Tasman Denizi bulunmaktadır. Toprak büyüklüğü açısından dünyanın en büyük 7. Ülkesidir.

Avustralya kimi zaman ada kıta olarak anılmaktadır. Dünyanın en büyük mercan resifi sayılan Büyük Set Resifi kuzey-doğu kıyısının hemen açıklarından bulunmaktadır. 2 bin kilometreden fazla uzunluğu vardır. Batı Avustralya’da yer alan Augustus Dağı dünyanın tek parça halindeki en büyük dağı kabul edilmektedir. Kosciuszko Dağı ise 2228 metre yüksekliği ile kıtanın en yüksek dağıdır.

Avustralya coğrafi olarak oldukça büyüktür. Bu nedenle ülke genelinde farklı iklim ve yeryüzü şekilleri bulunmaktadır. Ülkenin kuzeydoğusunda tropik yağmur ormanları yer alırken güneydoğu ve güneybatı bölgelerinde dağlık alanları yer alır. Merkezinde ise kurak düzlükler bulunmaktadır. En eski ve verimsiz topraklara sahip olan ülke, en düz kıta unvanını da elinde bulundurmaktadır. Çöl ve yarı kurak topraklar kıtanın büyük bir kısmını oluşturur. Yıllık 500 milimetrelik yağış almasıyla dünyanın en kurak kıtasıdır. Nüfus yoğunluğu açısından da en son sıradadır. Ülke nüfusunun büyük kısmı daha ılıman iklimlerin hâkim olduğu güneydoğuda konumlanmaktadır.

Avustralya’nın güneydoğusunda yüksek ve uzun olmayan yaylalar ile verimli ovalar bulunmaktadır. Asıl ana kara erozyonla ortaya çıkmıştır ve 3 milyar yıldan fazla yaşı vardır. Coğrafi genişliği bakımından Rusya, Kanada, Çin, ABD ve Brezilya’dan sonra 6. Sırada Avustralya yer alır.

Avustralya’nın Siyasi Yapısı

Avustralya federal bir devlettir. Anayasası vardır ve parlamenter monarşiyle yönetilmektedir. Dünyanın en eski federasyonlarından biri burasıdır. II. Elizabeth Avustralya Kraliçesi sıfatını elinde bulundurur ve devlet başkanı kabul edilir. Kraliçenin temsilcisi genel validir. Başbakan hükümetin başıdır ve seçimle başa gelen başbakan ülkeyi yönetir. Hem kraliçe hem de genel vali yürütme konusunda daha çok semboliktiler.

Avustralya’nın yasama organı parlamentodur. Avustralya parlamentosu senato ile Temsilciler Meclisinden meydana gelir. 1999 yılında ülkede referandum yapılmış ve halka, Avustralya’nın cumhuriyet olmasını isteyip istemedikleri sorulmuştur. Kraliçe Elizabeth’in görevden alınarak yerine seçimle gelecek bir cumhurbaşkanının gelmesi önerilmiştir. Fakat referandumda yüzde 54,87 hayır oyu çıkmış, bunun üzerine ülkenin yönetim şekli monarşi olarak lamayı sürdürmüştür.

Avustralya Ekonomisi

Avustralya’da serbest piyasa ekonomisi bulunmaktadır. Yoksulluk oranı düşük, kişi başına gayri safi hasılası yüksektir. Ülkenin para birimi Avustralya Dolarıdır ve Avustralya doları aynı zamanda Christmas Adası, Cocos Adaları ve Norfolk Adası dahil bütün kıtanın para birimidir. Bağımsız Kiribati, Tuvalu ve Nauru adaları da resmi para birimi olarak Avustralya Doları kullanmaktadırlar. 2006 yılından bu yana Australian Securities Exchange dünya borsaları sıralamasında dokuzundu sıradadır.

Ekonomik özgürlük Endeksi sıralamasında Avustralya üçüncü sıradadır. Dünyanın en büyük on üçüncü ekonomisidir. İnsani Gelişme İndeksinde ikinci, Refah Endeksinde birinci, küresel yaşam kalitesi sıralamasında altıncı sıradadır. Dünyanın en yaşanılabilir şehirleri listesinin ilk on sırasında Avustralya’nın dört şehri bulunmaktadır.

Avustralya ekonomisinin temelini tarım ve hayvancılık oluşturur. Dünyanın en büyük koyun üreticisi konumundadır. Dünya yün ihracatının yüzde 25’ini karşılamaktadır. Hayvancılığa bağlı olarak et, süt, deri gibi alanlarda üretim yapılmaktadır.

Ülkenin büyük kısmı çölle kaplı olsa da tarım ülke ekonomisinde önemli yere sahiptir. Arpa, buğday, yulaf, sebze, şeker kamışı, meyve yetiştirilmektedir. Kuzey sahillerinde inci avcılığı yapıldığı gibi balıkçılık önemli bir gelir kaynağıdır.

Avustralya yeraltı kaynakları açısından zengin sayılabilir. Altın, çinko, kurşun, alüminyum, kömür, elmas gibi madenler çıkarılmaktadır. Özellikle de opal bakımından dünya lideridir. Boksit, demir, bakır, petrol nispeten bulunsa da yeterli değildir.

Ülke sanayisinde ağırlık besin sektöründedir. Bununla birlikte imalat sektörü de gelişmiş, özellikle makine sanayiinde, lokomotif, otomobil, tarım makineleri üretilmektedir. Ülkede ulaşım ağırlıklı olarak karayoluyla ve havayoluyla gerçekleştirilememedir. Her eyalet demir yolunu kendisi kurduğu için ülke genelinde standart bir hat düzeni yoktur. Demiryolları özellikle limanlara sevkiyatta kullanılmakta, limanlar arasında denizyolu ulaşımı da aktif tercih edilmektedir.

Avustralya’nın Etnik Yapısı ve Nüfusu

Avustralya’da nüfus yoğunluğu 2/km2 civarındadır. Avrupalılar gelinceye kadar kıtada sadece yerliler yaşamakta, 500 kadar kabile adada bulunmaktadır. Bunların nüfuslarının da 300 bin kadar olduğu tahmin edilmektedir. Yarı göçebe vaziyetteki yerlilerin bugünkü nüfuslarının 100 bin civarı olduğu tahmin edilmektedir.

Avustralya’nın asıl nüfus varlığını beyaz Anglosakson göçmenler meydana getirir. Bunların yüzde 50’si İngiliz, yüzde 20’si İrlandalı, yüzde 10’u İskoçyalıdır. Geri kalan yüzde 20’lik kesimi ise Yugoslavya, Türkiye, Lübnan, Arnavutluk, Hollanda, Yunanistan, Almanya, Arnavutluk gibi dünyanın birçok ülkesinden göç etmiş göçmenler oluşturur. Az sayıda da Asyalı göçmen adada bulunmaktadır.

Ülkede yıllarca beyaz Avustralya politikası izlenmiş, 20. Yüzyıla kadar farklı ırkların ülkeye göçünü engelleyen politikalar izlenmiştir. 1960’larda bu politika esnetilmiş, 1973 yılındaysa tamamıyla kaldırılmıştır.

Avustralya nüfusunun yüzde 85,7’si şehirlerde yaşamakta, bunların büyük kısmı da eyalet başşehirlerinde ikamet etmektedirler. Sadece Sydney, Brisbane, Melbourne, Adelaide ve Perth şehirlerinde ülke nüfusunun yarısı bulunmaktadır.

Avustralya’da Dil ve Din

Avustralya’nın resmi ve eğitim dili İngilizcedir. Ayrıca Anglosakson asıllı olmayan çeşitli azınlıkların konuştuğu diller de bulunmaktadır. Adanın yerlileri ise daha farklı bir sisteme sahiptirler ve her bir küçük topluluk arasında konuşulan çok sayıda dil vardır.

Avustralya’da yaşayanların yaklaşık yüzde 52’si Hristiyan’dır. Herhangi bir dine mensup olmayanların oranı da yüzde 30 civarındadır. Diğer dinlere mensupların oranı ise yüzde 28 seviyelerindedir. Ülkedeki inançlar arasında Hristiyanlık dışında Müslümanlık, Budizm, Hinduizm, Musevilik yer almaktadır.

Avustralya’daki Müslüman nüfusun tamamı başka yerlerden göç etmiştir ve yirmiden fazla etnik kökenden Müslüman adada yaşamaktadır. Bunlar arasında Türkler, Lübnanlılar, Malezyalılar, Endonezyalılar ağırlıktadır.

Avustralya Kültürü

Avustralya ilk olarak İngilizler tarafından sömürgeleştirilmiştir. Fakat bugün dünyanın her yerinden göçmenlere ev sahipliği yapmaktadır. İngilizce resmi dildir ve başlıca din Hristiyanlıktır. Fakat bütün dinlerin ve dillerin önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Dolayısıyla Avustralya çok kültürlü bir yapıda olup bütün insanlar farklı dillerde, dinlerde ve yaşam yollarında olabilmektedir.

Edebiyat ve sanat ülke kültüründe önemli bir yere sahiptir. Avustralyalı yazarlar arasında Peter Carey, Thomas Keneally ve Colleen McCullough ve 1973 yılında Nobel Edebiyat Ödülünü almış olan Patrick White sayılabilir.

Avustralya’da müziğin özel bir yeri vardır. Dünya çapında birçok müzisyen çıkmıştır. Opera alanında Nellie Melba, Joan Sutherland; rockta Bee Gees, Airbourne grupları; popta Kylie Minogue tanınmış isimlerdendir. Yine Avustralya Aborjin müziğinin çok köklü bir geçmişi vardır. En meşhur çalgılarından birisi Didgeridoo adındaki üflemeli çalgıdır.