Talep Nedir? Talebi Etkileyen Faktörler Nelerdir? İç ve Dış Etkenler

Başlıklar

- Talep Nedir?
- Talebi Etkileyen Faktörler
- Talebi Etkileyen Başlıca Faktörler
- İç ve Dış Etkenlerin Talebe Olan Etkisi

Talep Nedir?

Talep, ekonomi biliminde alıcının piyasadaki arza karşı sergilediği alma eğilimleridir. Yani piyasadaki alıcının fiyat, yaşam standartları gibi konulara göre sergilediği alış tutumudur. Bu nedenle talep, birçok dış etkenin tesiri altında kalabilmektedir. Küçük büyük toplumsal olaylar da dahil olmak üzere güven, arzu türevi toplumsal duygular sonucunda talep değişime uğrar ve arz da bu değişime göre pozisyon alır. Talep bir ülkenin ekonomik yönelimini ve kısa vadedeki ekonomik tablosunu anlamada yardımcı olur. Piyasanın talebe göre şekillenmesi, yakın gelecek planlarının talebe göre yapılması, fiyatlandırmanın talebe göre yapılması talebi ekonominin en önemli ayağı haline getirir. Bu nedenle ekonomi biliminde arz talep ilişkisi asıl olarak tüketici yönelimlerinin etkisindedir. Tüketici yönelimlerinde ülke politikalarının etkisi görülebileceği gibi tüketicinin değişim gösteren alışveriş tutumu da etkili olabilmektedir.

Talebi Etkileyen Faktörler

Ekonomik sistemlerin iki ayaklı dayanak noktaları vardır. Bu ayaklar arz ve taleptir. Ekonominin temel prensibi arz talep kanunudur. Ters orantıyla birbirine bağlı olan bu iki etken geçmişten günümüze değin ekonomi biliminin ilk öğretileri arasında yer almıştır. Tamamen denge ilişkisi içinde olan arz-talep, iki taraf arasında eşitlik yakalanana dek değişime uğrar ve bunun sonucunda pahalılık ya da ucuzluk dediğimiz olay meydana gelir. Bu değişimleri etkileyen pek çok dış etken olduğu gibi içerden de etki eden meseleler vardır. Talep başlıca etkendir. Talebin değişime uğraması arzın değişime uğramasından daha genel sonuçlara neden olur. Talebi etkileyen faktörler zamanla bütün ekonomi sistemini de etkilemeye başlar ve köklü değişimlere neden olabilir.

Talebi Etkileyen Başlıca Faktörler

Fiyat ve maliyetler; piyasada imalat ve üretim sektöründe maliyetlerin artması fiyatlara yansır. Üretici fiyatlandırma politikasını maliyetlere göre ve en fazla kar edebileceği şekilde yapar. Mevcut stabilizasyonu bozacak derecede bir dalgalanma olması halinde maliyetlerde görülen artış fiyatlara yansır ve talep azalır.
Piyasa elemanlarının değişimi; piyasada ekonomik dengeyi sağlayan tek şey arz talep ikilisi değildir. Aynı zamanda ekonominin en önemli parçası olan kur ve faiz oranları da dengenin bozulmasında veya düzelmesinde son derece önemlidir. Tüketicinin mikro bütçesini kontrol etmekteki başlıca kriteri ihtiyaçlardır. Faiz oranlarının arttırılması kredi işlemlerini daha da zorlaştıracağı için üretici bu zorluğu maliyetlere ekler ve fiyatlara yansıtır. Bu durumda talep azalır ve arz talep ilişkisi yeni bir dengeye oturmak üzere bozulur. Ayrıca kur oranları da talep yönelimini etkilemektedir. Ani kur artışları ithalat mallarının fiyatını arttırır. Ayrıca yurtdışı kaynaklı hammaddenin yurda girişi daha pahalı olur. Üretici bu olumsuzlukları fiyatları yükselterek gidermeye çalışır ve yüksek fiyatlardan dolayı talepte azalma görülür.
Ülke içerisinde gelir dağılımının değişmesi; ülke halkının tüm fertleri aynı gelir değerine sahip değildir. Gelişmiş ülkelerde orta sınıf alt sınıftan ve üst sınıftan kat be kat daha yoğundur. Gelişmeyen ülkelerde diğer iki tabaka daha fazladır. Bu gelir dengesinde yaşanan değişiklikler sonucu hali hazırda piyasada bulunan belirli malların müşteri potansiyeli de ortadan kalkmış olur. Bu değişim kimi zaman talebi azaltırken kimi zaman da tamamen ortadan kaldırabilir.
Halkın gelir seviyesi; refah düzeyi yüksek olan ülkelerde ortalama vatandaşın ihtiyaç ürünlerine ulaşımı kolaydır. Hem talep hem de arz gelişmiş ülkelerde dengeli hareket eder. Fakat halkın genelinde yaşanabilecek gelir seviyesinin düşmesi talebi azaltır. Yoksullaşmak olarak adlandırılabilecek bu durumda vatandaş için elzem olan harcamalara yönelmek alışveriş işlemlerini azaltacaktır. Böylelikle talepte azalma yaşanacak ve üretici bu durumu fiyatlara yansıtacaktır.
Paranın değerinde yaşanabilecek değişimler; kur veya iç piyasa dolayısıyla milli paranın değerinde değişim görülmesi tüketicinin sahip olduğu paranın da alım gücü üzerinde değişimler yaratır. Azalış veya artışa uğrayan paranın değeri tüketim alışkanlıklarını kökten değiştirebilir. Bu durumda talep ve arz dengesi yeni bir piyasa konumlandırması gerçekleştirir.
Tüketicinin yönelimleri; insana dayalı bir sistem olduğu için bu ekonomik denge kolayca değişime uğramaktadır. Tüketici geçen zamanda eski alışkanlıklarını terk edebilir ya da yeni alışkanlıklar kazanabilir. Mevcut statükoyu bozacak derecede bir değişime uğrayan tüketici yönelimi, birçok farklı sebebe dayandırılabilir. Kapitalist sistemin bir getirisi olarak moda ve model konusunda hassas olan bir toplumda sürekli olarak artan bir talep olabileceği gibi bu hassasiyete sahip olmayan toplumlarda talepte azalma görülür.

Piyasada güven; ticari faaliyetlerde en önemli olgu güvendir. Hem alış hem de satış işlemlerinde faaliyetlerin yürütülebilmesi için piyasanın üretici ve tüketiciye güven vermesi gerekir. Dalgalı piyasa tüketici alışkanlıklarını değiştirir ve tüketicinin alım işlemlerinde daha ihtiyatlı davranmasına sebep olur. Bu sayede talepte azalma görülür.
Nüfus; ülke piyasası uzun yıllar süre gelen dengeli bir gelişim ile terine oturur. Fakat ani nüfus değişiklikleri bu oturmuşluğu bozar. Bir bölge veya ülke nüfusunun ani düşüşü piyasada talebin azalmasına neden olacağı gibi diğer faktörlerin stabil kalması halinde fiyatlarda da artışa neden olur. Öte taraftan nüfusta ani artış görülmesi de bu dengeyi tersine çevirmektedir.
Piyasada alternatiflerin bulunması; iç piyasada üreticilerin tekelleşmesi tüketici için seçim olanağını azaltır. Fakat sektöre yeni oyuncuların dahil olması durumunda alternatifler çoğalacaktır. Bu durum talebin artmasına ve diğer faktörlerin sabit kalması kaydıyla da fiyatların düşmesine sebep olur. Arzın artış göstermesi durumunda ürün fiyatında düşüş görülür. Böylelikle o ürüne erişmek daha kolay olur.
Mevsimsel etkenler; piyasanın durumu tamamen insan davranışlarına göre şekillenmemektedir. Doğanın da bu dengeye etkisi görülebilir. Mevsim değişiklikleri sonrası üretim kısmında yeni durumlar ortaya çıkabilir. Ya da üretimden ziyade malın temin edilmesi de farklı durumlar yaratabilir. Böylelikle fiyata yansıyacak şekilde mevsim değişiminin yararı ya da zararı karşılığını bulmuş olur. Mevsimsel faktörlerin tüketici yönelimlerine de etkisi bulunmaktadır. Sıcak veya soğuk iklim yeni ihtiyaçlar doğuracağı gibi eski ihtiyaçları da ortadan kaldırabilir. Bu durumun en büyük kanıtı mevsimsel olarak yapılan kıyafet alışverişleridir.
Devlet ve vergi sistemi; tüketicinin üretim malına ulaşmasının kolay olması gerekir. Kimi zaman tüm şartlar tüketici lehine uygun iken devletin koymuş olduğu vergilendirme sistemi tüketim imkanlarını zorlaştırabiliyor. Bu durumda tüketicinin sergilediği talepte düşüş gözlemlenebilir. Vergi oranlarının daha düşük olduğu ülkelerde talebin de daha yüksek olduğu bilinmektedir. Ayrıca diğer tüm etkenler sabit olduğu halde vergilendirmede yapılacak indirimler talebin artmasına ve fiyatların düşmesine sebep olur.

İç ve Dış Etkenlerin Talebe Olan Etkisi

Ekonomik dengeyi sağlamak için arz talep dengesini oturtmak gerekir. Bu denge her ne kadar iç piyasa kaynaklı görülse de gelişmişlik düzeyi düşük ülkelerde dış etkenler daha etkin bir rol oynamaktadır. Arzın stabil olması talebin de stabil olmasını sağlar. Bu nedenle arzı dış etkilerden en az etkilenebileceği şekilde konumlandırmak gerekir. Bu sayede piyasaya düzenli olarak mal akışı sağlanır ve talep doğrultusunda bir değişim gözlemlenmez. İç piyasada ise rekabet ve denge son derece önemlidir. Talep yoğunluğuna cevap verebilecek, yoğunluğu veya düşüşü göğüsleyebilecek derecede sağlam temeller üzerine kurulu bir iç piyasanın bulunması, ülkede ekonomik dengeyi sağlamada son derece önemlidir. Bu sayede talep ikincil etkilerden korunmuş olur ve istikrar sağlanmış olur.

İlginizi çekebilir: Devalüasyon Nedir? Nedenleri, Olumlu ve Olumsuz Etkileri Nelerdir?