Ekonomi

Tahvil Nedir, Tahvil Türleri ve Özellikleri Nelerdir?

Tahvil Nedir, Tahvil Türleri ve Özellikleri Nelerdir?

İşletmelerin fon sağlamak için uzun vadeli olarak piyasaya sürdükleri borç senetlerine tahvil adı verilmektedir. Tahvil çıkartan işletmeler, yatırımcıya belirli bir faiz oranından ve belirli bir vade gününde ödeme yapmayı taahhüt ederler. Başka bir ifadeyle, yatırımcı vade sonunda ne kadar faiz geliri kazanacağını önceden bilebilir. Tahviller işletmelerin yanı sıra devlet, belediye, anonim şirket ve çeşitli kamu kuruluşları tarafından da çıkartılabilir, ancak anonim şirketler sadece genel kurul kararıyla tahvil ihraç edebilirler. Tahvil çıkartmak için, ayrıca SPK’nın (Sermaye Piyasası Kurulu) izni gerekmektedir. Tahvil türleri ise; nasıl ihraç edilecekleri, arz koşulları, hangi teminatların olacağı, faiz ve diğer getirilerin sağlanma şekilleri, tahvil ihraç eden şirketin sorumlulukları ve tahvil sahiplerinin hakları gibi nitelikler dikkate alınarak ayrıntılı bir şekilde düzenlenir.

Tahvil ihraç eden kurumlar mali tablolarını eksiksiz ve net şekilde yayımlamalıdırlar, çünkü tahviller uzun vadeli yatırım araçlarıdır. Yatırımcının yapması gereken ise, bu tabloları incelemek ve yatırım kararı almaktır. Tahviller hamiline veya nama yazılı olarak piyasaya sürülebilir, ancak yatırımcıya güven sağlamak ve piyasada dolaşımını kolaylaştırmak adına genellikle hamiline yazılı olarak çıkartılırlar. Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 425 ve 427. Maddelerine göre tahvilde olması gereken şekil şartları şunlardır;

  • Şirketin unvanı, merkezi, konusu, süresi
  • Ana sermaye miktarı
  • Ticaret sicil tescil numarası
  • Esas sözleşme tarihi (varsa değişiklik tarihi)
  • Onaylanmış son bilançoya ait şirket durumu
  • Tahvil çıkarmaya ait genel kurul kararının ilan ve tescil tarihi
  • Çıkartılacak olan ve önceden çıkartılan tahvillerin itfa şekilleri, nominal değerleri, faiz oranları ve vadesi
  • Şirkette yetkisi olan kişilerden en az ikisinin imzası
  • Şirket gayrimenkullerinin veya menkullerinin herhangi bir nedenden ötürü rehin ya da teminat gösterilip gösterilmediğidir.

Tahvil

Tahvil Piyasası Nedir, Hisse Senedi ve Tahvilin Farkları Nelerdir?

SPK, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası ve borsa üyelerinden yetki belgesine sahip olan bankalar, tahvil piyasasında işlem yapabilirler. Yatırımcılar ise borsada şahsen işlem gerçekleştiremezler, ancak yetki belgesi bulunan aracı kurum vasıtasıyla işlem yapabilirler. İşlem yapacak olan aracı kurum, bono ve tahvil piyasası müdürlüğü ile görüşerek talimatlarını iletir. Aracı kurum görevlisi kendisine verilen kodu piyasa uzmanına ilettikten sonra alım-satım pazarında kesin işlemin yapılması için işlem türü, nominal tutar, müşterinin hesap kodu, talimat tipi ve fiyatı bildirir. Verilen bilgiler ise uzmanlar tarafından sisteme girilir. Pazarda mevcut bulunan benzer tüm talimatlar piyasa izleme ekranından görülebilir ve en iyi teklif daima en üstte bulunur.

Yapılan işlemler sonucunda kaydedilen oran ve fiyatlar bir sonraki gün borsa bülteninde duyurulur. Tahvil açısından vadenin uzun olması, yatırımcı için risk oluşturur ve bu nedenle yatırımcı kısa vadeli, riski düşük olan, benzer getirili başka yatırım araçlarına yönelebilir. Günümüzdeki tahvil vadelerinin kısaltılmasının esas nedeni de budur. Tahvil ve hisse senedi arasındaki farklar ise şöyledir;

  • Hisse senedinde vade yokken, tahvilde vardır.
  • Tahvil sahibine alacak hakkı sağlarken, hisse senedi ortaklık sağlar.
  • Tahvil sahibi yönetime katılamaz, hisse senedi sahibi ise katılabilir.
  • Hisse senedi değişken, tahvil ise sabit getirilidir.
  • Hisse senedinde risk varken, tahvilde yoktur.
  • Hisse senetleri sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile anonim şirketler tarafından çıkartılırken, tahviller bunların yanı sıra tüzel kişiliği bulunan kamu kuruluşları tarafından da çıkartılabilir.

Tahvil Türleri Nelerdir?

Devletler ya da anonim ortaklar tarafından kanunlara göre kaynak bulmak amacıyla çıkartılan ve bir yıldan uzun vadesi bulunan borç senedi tahvilin pek çok türü mevcuttur. Tahvil türlerine etki eden temel unsurlar ise; ilgili tahvilin sahibine sağladığı güvenceler ile haklardır. Tahvil türleri şu şekilde sıralanır; Devlet tahvilleri, primli tahviller, özel sektör tahvilleri, ikramiyeli tahviller, başa baş tahviller, paraya çevirme imkanı sunan tahviller, hamiline tahviller, sabit ya da değişken faizli tahviller, garantili ya da garantisiz tahviller, rüçhan haklı tahviller, endeksli tahviller ve hisse senetleri ile değiştirilebilen tahviller. İlgili tahvil türlerinden en önemlilerini kısaca açıklamak gerekirse;

Devlet - Özel Sektör Tahvili: Adlarından anlaşılacağı üzere devlet kurumları tarafından çıkartılan tahvillere devlet tahvilleri, özel sektörler tarafından çıkartılan tahvillere ise özel sektör tahvilleri denmektedir. Bu iki tahvil türünün arasında mali ya da hukuki herhangi bir fark bulunmamasına rağmen, devlet tahvillerinin daha güvenli olduğu yönünde halk arasında kanaat mevcuttur.

Endeksli Tahviller: Genellikle yüksek enflasyon zamanlarında görülen bir tahvil türüdür. Endeksli tahviller hem faiz getirisini hem de anaparayı korurken, değişken faizli tahviller sadece faiz getirisini korur. Anapara miktarı bir endekse sabitlenir (altın ya da döviz vb.) Döviz karşılığında alınan anapara, vade bittiğinde yine bu döviz karşılığında geri ödenir. 

İkramiyeli Tahviller: Fiyat indirimi haricinde para ikramiyesinin de verilebileceği tahvil türüdür. Bu uygulamanın amacı ise tahvil satışını özendirmektir. İlgili parasal çıkarlar, itfa tablosunda belirtilen faiz ödeme miktarının içinde yer alır.

Sabit - Değişken Faizli Tahviller: Özellikle enflasyon hızlandığı zaman cari piyasa faiz oranlarının devamlı değişmesi sonucunda, ileriye dönük faiz oranı riskini önlemek üzere vade süresi boyunca bir tek faiz uygulanmayabilir. Şayet tek faiz oranı uygulanmışsa sabit, değişik faiz oranları uygulanmışsa değişken faizli tahviller olarak adlandırılır.

Primli - Başa Baş Tahviller: Sahip oldukları değer üzerinden satılan tahviller başa baş, daha az bedelle satışa çıkartılan tahviller ise primli tahvillerdir. Türk Ticaret Kanunu’na göre hisse senetleri nominal değer altında satılamazken, tahviller bu değerlerin %5’i kadar düşük bir bedelle satılabilirler.

Garantili - Garantisiz Tahviller: Bir bankanın ya da holdingin güvencesi altında olan tahvillerdir. Bu güvence ise tahvil bedelinin ve faizlerinin geri ödenmesi ile sınırlı tutulmaktadır.

Hamiline Tahviller: Ülkemizde genellikle hamiline tahviller ihraç edilmektedir, fakat nama yazılı olarak da ihraç edilebilirler.

Paraya Çevrilebilen Tahviller: İhraç edildikten bir süre sonra günlük faizin de işlenip nakit paraya dönüştürülebildiği tahvillerdir, fakat bu işlem bazı tahvillerde devamlı olarak yapılabilirken bazılarında talepte bulunulması gerekmektedir.

Rüçhan Haklı Tahviller: Tahvillerin tamamına ya da kura ile belirlenen bir kısmına veya belirli bir miktarın üzerinde alanlara, sonradan yapılacak ilk sermaye artırımından rüçhan hakkının tanınmasıdır. Rüçhan haklı tahvillerdeki bu uygulamanın temel nedeni, tahvil satışını özendirmektir.

Tahvil

Tahvillerin Genel Özellikleri Nelerdir?

  • Tahviller borç senetleridir.
  • Tahvil sahibi, o tahvili çıkartan kurumun uzun vadeli alacaklısı konumundadır.
  • Tahvil sahibi tarafından bir şirkete sağlanan sermaye yabancı sermayedir.
  • Tahviller, itibari değerlerinin altında bir bedelle ihraç edilebilir.
  • Tahvilde kesin bir vade bulunmaktadır ve bu vade bittiğinde tahvilin sahibi ile şirket arasındaki hukuki ilişki tamamen sona erer.
  • Tahvil sahibi, şirket üzerinde bulunan alacağı dışında hiçbir hakka sahip değildir. Şirketin elde ettiği brüt kardan tahvil sahibine önce faiz ödenir, daha sonra bilançoda kar mevcutsa, hisse senetlerine temettü ödenir. Alacaklarını alan tahvil sahipleri, şirketin mal varlığı üzerinde herhangi bir hak talebinde bulunamazlar.
  • Tahvillerin getirisi sabit ve bellidir, fakat değişken faizli tahvillerde faiz oranları sadece ekonomik koşullar değiştiğinde, mevzuat değişikliği neticesinde farklılık gösterebilir.
  • Tahviller, şirketler haricinde devlet veya belediyeler gibi tüzel kişiliği bulunan kamu kuruluşları tarafından da çıkartılabilirler.

İlgili yazılar

Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin

YORUM BIRAKIN