Sosyal Psikoloji Nedir? İncelediği Konular ve Çeşitleri Nelerdir?

Başlıklar

• - Sosyal Psikoloji Nedir?
• - Sosyal Psikologların İncelediği Konular Nelerdir?
• - Sosyal Psikolojide Kuramlar
• - Sosyal Psikolojinin Çeşitleri Nelerdir?
• - Sosyal Psikolojinin Kabul Ettiği İki Temel
• - Sosyal Psikolojide Araştırma Basamakları
• - Sosyal Psikoloji Alanı Neden Önemlidir?

Sosyal Psikoloji Nedir?

Sosyal psikoloji nedir sorusunun cevabı oldukça kapsamlıdır. Psikoloji biliminin bir dalı olan sosyal psikoloji, bireyler veya toplumların arasındaki etkileşimi inceleyen bir bilim dalıdır. Bu bilim dalı, kişinin toplumu, toplumun da kişiyi karşılıklı etkilemesi, geliştirmesi ve değiştirmesi üzerine, sosyal ilişkileri araştırıp inceler. Toplum bireyi ne derece etkiliyorsa, birey de toplumu aynı şekilde etkiler. Bu sebeple ne birey toplumdan ayrı araştırılabilir, ne de toplum bireyden ayrı incelenebilir.

Kişilerin yalnız olduğunda ya da bir topluluk içindeyken farklı hal ve tavır sergilediğine hepimiz tanık olmuşuzdur. Yanımızdaki insanın inançlarına, duygu ve düşüncelerine göre davranışlarımız değişebilir. Hatta arkadaşlarımızla olduğumuzda başka, ailemizle olduğumuzda bambaşka, iş arkadaşlarımızla farklı, toplulukla birlikte, örneğin bir etkinlik esnasında çok farklı oluruz. İşte sosyal psikoloji bilimi, bilimsel yöntemlerle deneyler yaparak etrafımızdaki insanların ya da içinde bulunduğumuz toplumun duygularımızı, hissettiklerimizi, davranışlarımızı, seçimlerimizi, inançlarımızı şekillendirdiğini saptayarak, hem birey hem de toplum bazında çalışırlar.

Sosyal psikoloji, sosyoloji ve psikoloji disiplinlerinin birleşim noktasıdır. Psikoloji ve sosyolojinin kesin olarak görüş getiremediği olaylar adına, sosyal psikoloji görüş getirir. Örneğin psikoloji bizlere kişilik hakkında detaylı bilgiler sunarken konu değerlere gelince yeterince açıklayıcı bilgi veremez. Çünkü bu durumu topluluk bazında değerlendirmek gerekir. Aynı şekilde, grup yapısı gibi kavramlar için hem psikolojinin konusu olan kişi değerlendirilmeli, hem de sosyolojinin konusu olan grup ele alınmalıdır.

Sosyal psikologlar, insanların davranışlarını açıklarlar. İnsan davranışları denildiğinde yalnızca koşma, oturma, öpme, atlama gibi motor faaliyetler değil, gülümseme, kısılan gözler gibi daha derin anlamdaki eylemler de düşünülmelidir. Tüm bunlar göz önüne alındığında, sosyal psikoloji oldukça geniş bir yelpazeye sahip olup, uyumsuzluk, tutum, kategorilendirme, kimlik gibi kavramlar üzerinde durur.

Sosyal Psikologların İncelediği Konular Nelerdir?

• Tutumlar

Bireyin duygu, düşünce ve davranışlarında tutarlı olmasını sağlayan tutumlar, davranıştan önce gelen, davranışa hazırlayıcı psikolojik eğilimlerdir. Tutumlar bir şey hakkında olup, buna yönelik bir değerlendirme taşır.

• Sosyal algı

Kendimizi, başkalarını, olayları anlama ve kategorize etme durumumuzdur. Sosyal algıya örnek olarak, bir insanın bir ortamı stresli bulmasına neden olan düşünceler, bir arkadaşının okuduğu bölüm ile ilgili yorumlar verilebilir. Sosyal psikolojide bu süreçler izlenim oluşturma ve atıfta bulunma olarak, temelde ikiye ayrılarak incelenir.

• Toplumsal cinsiyet

Biyolojik cinsiyet, üreme organlarına dayanarak belirlenen cinsiyettir. Sosyal psikologların incelediği toplumsal cinsiyet ise, cinsel kimliğin bizlere yüklediği roller, toplumun biyolojik cinsiyetimize göre girdiği beklentiler, erkek ve kadınlığa addedilen davranış kalıpları olarak ele alınabilir. Erkek çocuklarının araba, kız çocuklarının bebeklerle oynaması en basit örnektir. Erkeklerin bir an önce iş hayatına girmesinin beklenmesi, kadınların ev işlerinin yapmasının beklenmesi gibi kalıplar da örnek olarak verilebilir.

• Ön yargı

Bir kişi ya da bir topluluk hakkında deneyime veya bilgiye dayanmadan olumlu ya da olumsuz peşin düşüncelere ön yargı denir. Sosyal psikologlar ön yargının nasıl oluştuğunu ve kalıp yargıları inceler.

• Benlik

Kendimizle ilgili duygu ve düşüncelerimizi kapsayan, kim olduğumuza dair kişisel bilgilerimize benlik denir. Kısacası ben nasıl bir insanım sorusunun cevabıdır. İnsanlar, hem iç durumlarını, hem tepkilerini, hem de dış davranışlarını öz farkındalık yoluyla inceleyerek kendisi hakkında bilgi toplarlar.

• Liderlik

Liderlik, belirli bir amaç doğrultusunda insanları etkileme kabiliyetidir. Lider durumunda bulunan kişi, bireyleri motive eder, planlar yapar, organize eder, kararlar verir.

• Sağlık

Sağlık, yalnızca bedenin iyi olma hali değil, kişinin zihinsel, fiziksel ve sosyal olarak iyi olma halidir. Psikolojik ve sosyal faktörler sağlık üzerine etkili kavramlardır.

• Saldırganlık

Saldırganlık, bir başkasına psikolojik veya fiziksel salt zarar verme, incitme amacı taşıyan davranışlardır. Sosyal psikologlar bu davranışların özünü, bu davranışlara neden olan birey ya da toplumun etkilerini incelerler.

• Değerler

Bir toplumda zaman içerisinde oluşan bilgi, inanç, davranışlar bütünü olarak tanımlanabilir. Bireyler, içinde bulunduğu toplumun değerlerine göre davranış şekillendirirler.

• İkili ilişkilerde davranış

Bireyler, başka başka ikili ilişkilerde farklı davranışlar gösterir. Bu davranışlar, sosyal psikologların incelediği konular arasındadır.

• Grup

Grup, belli bir amaç için toplanmış, ortak norm ve değerlere sahip olan bireylerin oluşturduğu topluluğa denir. Grubun devam etmesi için belli başlı faktörler vardır: karşılıklı bağımlılık hissi, süreklilik, ortak amaç, büyüklük. Gruplar, insanın duygu, düşünce ve davranışlarını etkileyerek insana kimlik kazandırır.

• Topluluk içinde davranış – Sosyal uyum

Bir kişinin sahip olduğu duygu ve düşünceler topluluk içindeyken sosyal etki aracılığıyla değişiklik gösterebilir.

Sosyal Psikolojide Kuramlar

Sosyal psikolojide 4 kuram vardır:

• Psikoanalitik kuram

Tüm insanların bilinçsiz düşüncelere, hislere ve arzulara sahip olduğu inancıdır. İnsanların bilinç dışının içeriğini, bilinçli farkındalığa dönüştürerek iç görü kazanabileceklerini ileri sürer.

• Davranışçı kuram

Gözlenebilir ve ölçülebilir davranışları incelemek gerektiğini öne süren kuramdır. Uyarıcı ve davranış arasında bir bağ kurularak öğrenmenin gerçekleştiğini ve geliştiğini kabul eder.

• Rol kuramı

İnsanların rutin faaliyetlerinin, sosyal olarak tanımlanmış kategorilere göre şekillendiğini öne süren kuramdır. Her rol, kişinin yerine getirmesi gereken görev, beklenti, norm ve davranış içerir.

• Alan kuramı

Alan kuramı, belirli bir alanda, belirli bir birey ya da grup için, bu birey ya da grubun davranışlarını etkileyen dinamiktir. Toplumların sosyal psikolojik temelleri, toplumu oluşturan fertlerin statü, rol davranışları ve bu davranışları onaylayan ya da onaylamayan normların dayandığı değerlerden oluşur.

• Statü

Statü, bireyin yetişkin, çocuk, hemşire, avukat, müslüman gibi kim olduğunu belirleyen kavramlardır. Bireyler, birden fazla statüye sahip olup, bir ailede anne ya da baba, bir şirkette müdür ya da çalışan, bir arkadaş grubunda en genç ya da en yaşlıdır. Statüler, kişiler arasındaki davranış kalıplarını ve davranış kurallarını belirleyerek, bireyin sosyalleşmesini sağlar.

Sosyal Psikolojinin Çeşitleri Nelerdir?

• Psikolojik sosyal psikoloji

Bireyler düzeyinde çalışan psikolojik sosyal psikoloji, bireylerin duygu, düşünce, tutum ve davranışlarının toplum tarafından nasıl etkilendiğini incelemeyi hedef alır. Bireyden çevreye doğru inceleme yapar.

• Sosyolojik sosyal psikoloji

Çevreyi baz alarak çalışmalar yapan sosyolojik sosyal psikoloji, bireyin içinde bulunduğu toplumsal yapıdan nasıl etkilendiğini araştırmayı hedefler. Çevreden bireye doğru bir yol haritası çizerek inceleme yapar.

• Toplumsal yapısalcılık

Toplumsal yapısalcılık, toplum olarak kabul görmüş gerçeklikler ve doğrulukların farklı zaman ve farklı toplumsal yapılarda nasıl oluştuğunu incelemeyi amaçlar. Toplumsal yapısalcılığa göre, bu gerçeklik ve doğruluklar, farklı zaman ve farklı toplumlarda çeşitli anlamlara sahiptir.

• Sembolik etkileşimcilik

Sembolik etkileşimcilik, bireyler arasındaki etkileşimleri göz önüne alarak, kimlik, rol, benlik gibi kavramların oluşum sürecini incelemeyi amaçlar. Sembolik etkileşimciliğe göre, bireyler arası etkileşimler sonucu, nesneler ve olaylar çeşitli anlamlar kazanır.

Sosyal Psikolojinin Kabul Ettiği İki Temel

• İnsanların kendi gerçekliklerini inşa ettiği, sosyal psikolojinin kabul ettiği bir temeldir. Aynı ortamda, aynı kişi ile tanışan farklı kişiler hem bilişsel hem de sosyal olarak gerçekliği biçimlendirip, kendine göre inşa ederler.
• Sosyal etkinin yaygın olması da sosyal psikolojinin kabul ettiği diğer bir temeldir. İnsanlar fiziksel olarak dünyada bulunsalar da bulunmasalar da kişinin düşünce, duygu ve davranışlarını etkilerler.

Sosyal Psikolojide Araştırma Basamakları

Araştırmanın aşamaları şu şekildedir:

• Araştırma konusunun belirlenmesi
• Hipotez geliştirme
• Değişkenleri tanımlama
• Anakütle ve örnek
• Deney
• Verileri tanımlama
• Veri analizi

Sosyal Psikoloji Alanı Neden Önemlidir?

Sosyal ortamların insanlar üzerindeki etkisinin araştırılmasının bilimsel bir kazanç olmasının yanı sıra, toplumsal problemler için de önem arz eder. Sosyal psikoloji araştırmaları ile insanların davranışlarını analiz etmek her açıdan faydalıdır. Sosyal psikoloji; bireysel olarak iyi olma, madde kullanımı, suç işleme, zorbalık, agresif davranışlar sergileme, ön yargılar konularını ele alır. Bu konular üzerinde yapılan araştırmalar, sosyal faktörlerin etkili olduğu davranışlara müdahale edebilme şansı vererek, toplumsal problemlerin çözümlenmesi doğrultusunda adımlar atılır. Sosyal psikolojinin konusu olan ikna tekniği ile insanların sağlıklı davranışları artırılabilir.

İlgini çekebilir: Psikoloji Alanları ve Özellikleri Nelerdir?