Kripto Para Nedir, Nasıl Satın Alınır? Kripto Paralar Yasal Mıdır?

Başlıklar

• - Kripto Paraların Tarihçesi
• - Kripto Paralarda Güvenlik
• - Kripto Para Nasıl Üretilir?
• - Kripto Paraların Yasallığı
• - Kripto Paraların Avantajları
• - Kripto Paraların Dezavantajları
• - Kripto Paralar Nasıl Saklanır?
• - Kripto Para ile Yapabilecekleriniz
• - Türkiye’de Kripto Paraların Durumu

Dünyada hemen her alanda çok büyük değişimler yaşanıyor ve teknoloji pek çok değişimin merkezinde yer alıyor. Finans sektörü de bu değişimden en fazla etkilenenlerden birisi olarak karşımıza çıkıyor. Geleneksel finans araçlarına nazaran son dönemde kripto paralar çok fazla gündeme geliyor ve kavramı duyan herkes kripto para nedir diye merak ediyor.

Kripto para en temel tanımıyla internet üzerinde kullanılmak üzere tasarlanmış, herhangi bir merkezi olmayan dijital para birimlerinin genel adıdır. Tamamen dijital olan kripto para şifrelenmiş yapıdadır ve kimilerine göre geleceğin para birimidir.

Günümüzde kripto paralar hemen herkes tarafından duyulmuştur. Devlet başkanlarından iş insanlarına, dev şirketlerden küçük işletmelere kadar herkes kripto paralara ilgi duymakta, en azından bir merak içinde ne olduğu, kazançlı olup olmadığı, nasıl yatırım yapılabileceği merak edilmektedir. Bununla birlikte ilk günden bu yana kripto paralara dair bir kısım soru işaretleri de akıllarda var olmaya devam etmektedir.

Kripto para ile birlikte karşımıza çıkan en temel kavram kriptoloji, kriptografidir. Aslında kredi kartları, banka kartları ile harcanan harcamalar, aktarılan paralar da birer sanal paradır. Çünkü gerçekleştirilen işlemler neticesinde sadece sistem verilerinde değişiklikler olmaktadır. Kripto paralar da aynı prensiple çalışmaktadır. Fakat kripto paralar herhangi bir otoriteye, devlete, hükümete bağlı değildir. Bu nedenle de merkezileştirilmemiş bir sisteme sahiptirler. Bu sistem de kripto paraları geleneksel paralardan daha güvenli yapmaktadır.

Kripto paraların işlem temelini oluşturan kriptoloji bir şifreleme bilimi olup verilerin bir sisteme göre şifrelenmesini ifade eder. Kripto paralar ortam üzerinde şifreler oluşturularak ve bu şifreler çözülerek transfer edilir. Tıpkı hash fonksiyonları gibi algoritmalardan istifade edilir.

Kripto Paraların Tarihçesi

Kripto para kavramının tarihçesi teknolojiyle eş zamanlıdır. Özellikle teknolojinin zıplama yaptığı 1990’lardan itibaren dijital para birimleri üzerine yoğun bir çalışma başlatılmıştır. Flooz, Beenz, DigiCash gibi çeşitli sistemler geliştirilmiştir. Ancak bu sistemler finansal sıkıntılar, sahtekarlıklar, şirket içinde yaşanan anlaşmazlıklar gibi etkenlerle başarılı olmamıştır.

Her ne kadar söz konusu sistemler başarısız olsa da bunlardan da ders çıkarılmış, üçüncü elden yaklaşım düşüncesi gelişmiştir. 2009 yılına gelindiğinde ilk kripto para olan Bitcoin geliştirilmiştir. Satoshi Nakamoto kod adlı kişi ya da kişiler tarafından Bitcoin’in geliştirildiği söylense de aradan yıllar geçse de bu kişi ya da kişilerin kim olduğu belirlenememiştir. Açık kaynak kodlu yazılım olarak ortaya çıkan Bitcoin uçtan uca şifrelemeli dosya paylaşım platformunu andırır bir konseptte ilerlemektedir.

Bitcoin’den sonra kripto para alanında büyük ilerleme kaydedilmiş, kısa sürede çok sayıda kripto para ortaya çıkmıştır. Bugün sayıları 10 bini geçmiş olan kripto paralar sektörde altcoin olarak ifade edilmektedir ve Bitcoin dışındaki bütün kripto paralar altcoindir.

Farklı amaçlar ve sistemler üzerine kripto paralar ortaya çıkarılmaya devam etmekte, her kripto para çeşitli kripto para borsalarında işlem görmektedir. Fakat tamamında kriptografi bilimi, dijitallik, şifrelenmiş yapı ortak noktalar olmaya devam etmektedir.

Günümüzde piyasa hacimlerine göre en popüler kripto para birimleri arasında Bitcoin’den sonra Ethereum, Bitcoin Cash, Litecoin, Tezos, EOS, ZCash sayılabilir. Bazı kripto paralar Bitcoin ile benzerlik gösterirken bazıları daha farklı teknolojilere dayanır. Yenileri ortaya çıktıkça kripto paralarla daha fazlasını yapmak mümkün hale gelmektedir.

Kripto Paralarda Güvenlik

Kripto paralarla alakalı en fazla gündeme gelen konulardan birisi güvenliktir. Sistemin en temel problemleri arasında aynı paranın iki kez harcanma ihtimali gelir. Geleneksel finans sektöründe bunu engellemek için yapılan bütün işlemlerin kaydını tutan merkezi bir aracı, yani bankaları koymaktadırlar. Fakat bu bütün sermayeyi kontrol edebilen bir otoritenin ortaya çıkmasına neden olmakta, bu da güvenilirliğin azalmasına neden olmaktadır.

Merkezsizleştirilmiş kripto para sisteminde ise dağıtık bir ağ kullanılır. Tıpkı Bitcoin’deki gibi dağıtık bir ağda işlemin gerçekleşmesi için sistemin her parçasının onayına ihtiyaç duyulur. Bütün bu işlemler de blockchain ile yapılır. Böylece yapılan her işlemi herkesin görmesi mümkün olur.

Kripto paralarda bütün transfer işlemleri gönderici ve alıcının cüzdan adres bilgileriyle ve gönderilecek miktarın bilgisiyle yapılır. Gönderi ya da takas işlemi gönderen tarafından doğrulanmalıdır. Ardından da sistem tarafından onaylanmalıdır. Sistemce onaylanma yalnızca madenciler tarafından yapılabilir. Madenciler kriptografik bir bulmaca çözerek onayı gerçekleştirebilirler. Kripto paralarda onaylanan bir işlem geri döndürülemez.

Kripto paralarla alakalı en büyük riskler hacklenme ve saldırı olasılıklarıdır. Bitcoin gibi büyük kripto paralarda bu ihtimaller daha düşük olsa da her kripto paranın güvenlik düzeyi aynı değildir. Zaman zaman sektörde hacklenme ve çeşitli saldırılar yaşanmaktadır.

Kripto Para Nasıl Üretilir?

Kripto paraların üretimi dağıtık bir sistem üzerinden yapılır. Yani üretim kullanıcı temelli gerçekleştirilir. Her kripto para birimi kendine bir üretim sınırı koymakta ve üretilen kripto para miktarı arttıkça üretim için çözülmesi gereken işlemlerin zorluğu da artmaktadır.

Kripto para üretim işlemi madencilikle olmaktadır. Bu, fiziki bir madencilik olmamakla birlikte sistemin işleyişi geleneksel madenciliğe benzemektedir. Madenciler matematik problemleri çözerek üretim ve işlem yapmaktadırlar. Birisinin madenci olması için herhangi bir görevlendirme vs. gerekmez. Yeterli işlem gücünüz ve internetiniz varsa siz de madencilik görevi üstlenebilirsiniz.

Kripto Paraların Yasallığı

Kripto para nedir ile birlikte en fazla gündeme gelen konulardan birisi de kripto paraların yasallığı mevzusudur. Kripto paraların yasallığı ülkelere göre değişmektedir. Bazı ülkeler yasal olarak kripto paraların kullanımına, ticaretinin yapılmasına izin vermiş olsalar da bazı ülkeler de yasaklamışlardır. Bazı ülkelerde ise ne serbestliğe ne de yasaklığa dair bir düzenleme bulunmamaktadır. Hatta bazı ülkeler kripto para kullanımına sınırlamalar getirmiş, bir çerçeve çizmeye çalışmışlardır.

Türkiye özelinde baktığımızda şu an gerek Bitcoin gerekse diğer kripto paraların kullanımına dair herhangi bir kısıtlama yapılmamıştır. Yasal bir yasaklılık bulunmadığı için de kripto para ile işlem yapmak, almak, satmak, kripto para cüzdanı bulundurmak cezai yaptırıma tabi tutulamamaktadır.

Benzer şekilde kripto para madenciliği konusunda da yasallık ülkelere göre değişmektedir. Bazı ülkeler madencilik yapmayı yasaklamışken bazılarında herhangi bir yasak bulunmamakta, cezai durum söz konusu değildir.

Kripto paralar pek çok kişi için bir kazanca dönüşmüştür. Bazıları ticarette kullanırken bazıları da sadece al-sat yaparak gelirini katlamaktadır. Eğer hesabınıza düzenli olarak para girdisi belirlenirse kazancınızdan vergi talebiyle karşılaşabilirsiniz. Ticari bir işletme hesabı kullanıyorsanız ve maliye denetimindeyseniz kazancınızın kripto para kaynaklı olduğunu ya da madencilikten kazandığınızı belirtebilirsiniz.

Kripto Paraların Avantajları

Kripto paralar hakkında pek çok rapor düzenlenmekte, zaman zaman bu raporlar güncellenmektedir. Raporlarda kripto paraların özellikle yüksek oynaklığı üzerinde durulmakta, yatırım ve spekülasyonda çeşitli avantajlarının olduğu vurgulanmaktadır. Bu noktada kripto paraların başlıca avantajları şunlar olarak karşımıza çıkmaktadır:

• 7/24 işlem yapabilme: Geleneksel finans araçlarında işlem yapılabilen süreler kısıtlıdır. Fakat merkezi olmayan kripto para birimlerinde haftanın 7 günü, 24 saat boyunca işlem yapılabilmektedir. Onay ve uzlaşma süreleri kripto para birimlerine göre farklı hızlarda olabilse de işlemler kimi zaman bir saatten az sürede kimi zamansa anlık olarak yapılabilmektedir.
• Gizlilik: Kripto paraların anonim olması gizlilik açısından avantaj sağlar. Kimi zaman bu durum kripto paraları yasa dışı kullanmak isteyenler açısından avantaj sağlıyor gibi görünse de işlemler esnasında kişisel bilgilerini gizlemek isteyenlere de hizmet etmektedir. Borçlunun borcunu ödeyebilmesi için kimlik bilgilerini isteme gibi bir zorunluluğu bulunmamaktadır.
• Uygun maliyet: Kripto paralar kullanıcılarına maliyet avantajı sağlar. Dijital platformlarda bir kullanıcı kripto para bulundurulduğu için işletim ücreti ödemek zorunda değillerdir. İşlem yapabilmek için sadece sanal cüzdana sahip olmak gerekir.

Kripto paralarda ödeme yapmak için herhangi bir hizmet sağlayıcı bulunmadığı için hizmetler için bir ücret ödemesi de gerekmemektedir. İstisnai olarak bir ücret çıkması halinde de son derece cüzi rakamlardır. Geleneksel para birimlerinin aksine döviz kuru masrafı gibi masraflar da kripto paralarda yer almamaktadır.

• Erişim kolaylığı: Kripto paralarla işlem yapabilmek için internete erişim sağlamak yeterlidir. Kullanacağınız kripto para borsasına göre dünyanın her yerinden işlem yapabilirsiniz. Böylece herhangi bir ulusal sınıra tabi kalmazsınız.
• Güvenlik: Kripto paraları kullanmak için geleneksel paralar gibi yanınızda taşımanıza gerek yoktur. Bu nedenle güvenlik riski daha azdır ve yüksek meblağlarda olsa da taşımanız çok daha rahattır. Bir kripto parayla işlem yapabilmek için sadece elektronik aletlere erişiminizin olması kafidir.

Kripto Paraların Dezavantajları

Kripto paralar çeşitli avantajlara sahip olduğu kadar dezavantajlara da sahiptir. Kripto paralar hakkında hazırlanan çeşitli raporlarda bahsedilen dezavantajları şöyle sıralamak mümkündür:

• Kamu otoritelerinin kısıtlı müdahalesi: Kripto paralarla alakalı hukuki statü evrensel manada henüz tamamlanmamıştır. Buna ilişkin denetleme ve düzenlemeler oldukça yenidir. Bu durumda kullanıcılar işlem yaparken herhangi bir hatayla karşılaştıklarında paralarını geri alabilmek için ya da garanti sağlayabilmek için düzenlemelerden istifade edememektedirler. Fakat kamu otoritelerinin kripto para piyasalarına müdahalelerinin kısıtlı olması aynı zamanda kullanıcıların rağbet etmesinin de bir nedeni olarak değerlendirilmektedir.
• Şeffaflık sorunu: Kripto paralarda bilgi edinme olanağı oldukça kısıtlıdır. Şeffaflığa ilişkin düzenlemeler bulunmamakta, Bitcoin gibi popüler kripto paralarda dahi çeşitli şeffaflık sorunları bulunmaktadır. Bu da kullanıcıların kripto paralara karşı ihtiyatlı yaklaşmasına neden olmaktadır. Yeni ortaya çıkan birçok kripto parada şeffaflığın olmaması dolandırıcılık riskini de beraberinde getirmektedir.
• Yasal riskler: Kripto paraların yasal statüleri net değildir. Bu da bazı sonuçlar doğurmaktadır. Mesela alıcı ile borçlu arasında kripto para ile ödeme yapılacağına dair bir anlaşma olsa da bunun yasal bir dayanağı olmadığı için toplum nazarında kabul edilemeyecek bir araç olarak algılanmaktadır.

Ödeme araçlarında en temel hususlar açıklık, şeffaflık, uygulanabilirlik, kurulmuş bir yasal temele sahip olma iken bütün bunların ödeme, takas ve uzlaşmada düzenlemelerinin olmaması sorunu karşımızda durmaktadır.

• Sürdürülebilirlik: Kripto paralarda süreklilik sorunu vardır. Bugüne kadar piyasaya çıkmış, insanlarca satın alınmış, fakat bir anda tedavülden kalmış pek çok örneği vardır. Bu nedenle kullanıcılar kripto para işlemlerinin ani şekilde kesilmesiyle değeri olmayan bir şeyle karşı karşıya kalabilmektedirler. Yine herkes tarafından kabul görmüş bir ödeme aracı niteliğini de henüz kazanmamıştır.
• Ani hareketlilik: Oynaklık olarak da ifade edebileceğimiz volatilite kripto paralarla alakalı en büyük dezavantajlardan birisi kabul edilmektedir. Bütün kripto para birimleri güvenilir ve bağımsız tutarlı standartlara tabi değildir. Dünya çapındaki borsalarda her kripto para birimi alım, satım, piyasa yapımı, piyasa faaliyetleri, takas, uzlaştırma gibi işlemlerde düzenli biçimde değerlendirilememektedir.

Kimi zaman bir tek gün içinde dahi bir kripto paranın değeri yüzde 40, yüzde 60 artabilmekte ya da azalabilmektedir. Çok büyük ve hızlı bir oynaklık olabilmekte, bu da elinde kripto para bulunduranlar açısından ürün ya da hizmet alımlarında önemli sorunlardan birisi olarak öne çıkmaktadır. Bir kripto paranın değerinin yükseliş ya da düşüşünü etkileyen çeşitli unsurlar vardır ve bunlar kimi zaman tek bir kripto parayı kimi zaman bütün bir piyasayı etkileyebilmektedir. Arz-talep denklemine göre değerler artıp düştüğü için kısa sürede varlıkları katlama şansı ya da kayıpları katlama riski barındırmaktadır.

Kripto Paralar Nasıl Saklanır?

Kripto para da bir dijital varlıktır ve tıpkı geleneksel paralarınız gibi kripto paralarınızı da saklamanız gerekir. Onu hırsızlıklardan, kayıplardan doğru şekilde korumalısınız. Günümüzde kripto paralarınızı koruyabileceğiniz pek çok farklı yöntem ortaya çıkmıştır. Bunların bir kısmı çevrimiçi, bir kısmı çevrimdışıdır.

Öncelikle kripto paralar sanal cüzdanlarda tutulur. Sanal cüzdanınızdan alım satım yaparsınız. Dilerseniz çevrimdışı cüzdanlar satın alarak varlıklarınızı bunlara aktarabilir, devamlı yanınızda taşıyabilir ya da herhangi bir kasada muhafaza edebilirsiniz. Güvenilir bir takas platformu seçerek onların sağlamış olduğu cüzdanlarda saklamayı da ilk etapta düşünebilirsiniz.

Takas platformları bilgisayar, tablet ya da telefon üzerinden oturum açarak cüzdanınızı ve hesabınızı yönetme imkânı tanır. Buralarda güvenli şekilde paralarınızı saklayabilir, para gönderebilir, alabilir ve takas ederek dönüştürebilirsiniz. Buralarda tuttuğunuz kripto paralarınızı banka hesabınıza aktarabilir, tıpkı bir banka hesabından diğer banka hesabına havale ya da EFT yapar gibi para transferi gerçekleştirebilirsiniz. Bu noktada tercih edeceğiniz takas platformunun mutlaka güvenli, güvenilir ve kaliteli olması gerekmektedir. Aksi taktirde takas platformu mağduru da olabilirsiniz.

Kripto Para ile Yapabilecekleriniz

Kripto paraların kullanımı henüz tam olarak beklenen seviyede olmasa da gün geçtikçe daha fazla popülerleşmekte, daha fazla alanda kullanılmaktadır. Bugün itibariyle kripto para ile yapabileceğiniz birçok şey bulunmaktadır. Mesela alışveriş yapabilirsiniz. Türkiye’deki pek çok işletmeden ya da uluslararası satıcılardan kripto para ile bir şeyler alabilir, alışverişlerinizin karşılığını kripto para olarak ödeyebilirsiniz.

Kripto paralarla bağış yapmak oldukça yaygındır. Hatta bazı kripto paralar belli alanlarda bağış toplamak amacıyla dahi ortaya çıkmışlardır. Kâr amacı gütmeyen pek çok kuruluş kripto para ile, özellikle de Bitcoin ile yapılan bağışları kabul etmektedirler.

Kripto paralar hediye olarak da kullanılabilir. Dilerseniz yeni teknolojiler öğrenmeye hevesli yakınlarınıza, arkadaşlarınıza, aile bireylerinize kripto para hediye edebilir, sisteme girmelerini teşvik edebilirsiniz.

Pek çok alanda bahşiş önemli gelir kaynaklarındandır. Dilerseniz kripto parayı bahşiş vermek için değerlendirebilir, müzisyenler, yazarlar, ressamlar, gazeteciler, çevrimiçi içerik oluşturucularının çalışmalarının karşılığı bahşiş verebilirsiniz. Bütün bu alanlarda pek çok kişi çalışmalarının, makalelerinin sonuna QR kodlarını veya Bitcoin adreslerini bırakarak teşekkür mahiyetinde bahşiş kabul etmektedir.

Kripto paralar teknoloji alanında çok geniş bir ufuk sunmaktadır. Yeni kripto paralarla yeni teknoloji kombinasyonları da keşfedebilirsiniz. Mesela Orchid bir kripto para iken aynı zamanda çevrimiçi durumlarda güvende olmanız için sizi koruyan bir VPN görevi görmektedir. Buna benzer teknoloji alanında pek çok yenilik sunan farklı kripto paralar vardır.

Kripto paraları seyahatlerinizde kullanabilirsiniz. Bir kripto para herhangi bir ülkeye bağlı olmadığı için döviz muamelesi görmez. Böylece seyahat ettiğiniz ülkede döviz bozdurmak için para harcamak zorunda kalmazsınız. Son zamanlarda sadece kripto paraları kullanarak dünya turuna çıkanlardan oluşan topluluklar karşımıza çıkmaktadır.

Kripto paralar sanal oyun dünyasında çok yaygın kullanılmakta, kullanıcılar burada mülk satın alımı yapabilmektedirler. Hatta gece kulüplerinde parti verebilmekte, arazi, karakter, kıyafet, silah, can ve daha pek çok şeyi satın alabilmekte, satabilmektedirler.

Bütün bunları ve daha fazlasını yapabilmek için takas platformlarını kullanmalısınız. Kripto para borsası olarak da isimlendirilen takas platformları dünya genelinde oldukça fazladır ve çoğu zaman bunlar kayıt dışı olup yerleri bilinmemektedir. Büyük takas platformları olduğu gibi çok küçük takas platformları da vardır ve bunların her birinde işlem göre kripto para birimleri farklıdır.

Geliştirilen kripto paranın kullanıcı karşısına çıkması için mutlaka bazı platformlarda listelenmesi gerekir ve tanınırlığı yüksek, güvenli platformlara girebilmek kripto para biriminin geleceği için de avantaj sağlar. Günümüzde kripto para takas platformlarının sayıları 20 civarı olup bunların yarıdan fazlası Avrupa’da yerleşiktir. Fakat kendileri bunu beyan etmiş olsalar da beyanlarının doğruluğu test edilememektedir.

Takas platformları kullanıcılara daha fazla avantaj sunmak, daha güvenli hizmet sağlamak, daha hızlı ve kolay işlem yaptırmak gibi vaatlerde yarışmaktadır. Bütün bunlarda öne çıkan, daha fazla kripto parayı listesine dahil eden, özellikle de güvenilirliği yüksek platformlar daha fazla rağbet görmektedir.

Türkiye’de Kripto Paraların Durumu

Yapılan araştırmalara göre Türkiye’de kripto paraya çok büyük bir rağbet vardır. 2021 verilerine göre tahmini olarak Türkiye’de kripto para sahipliği ya da kullanımı yüzde 16 oranındadır. Bu da dünya sıralamasında Türkiye’yi dördüncü sıraya yerleştirmekte, Avrupa’da ise lider yapmaktadır. Türkiye’de kripto para sahibi olanların sayısı 2,5 milyon olarak araştırmalara yansımıştır.

Çin Merkez Bankasının kripto paralara dair sıkılaştırdığı politikalar Türkiye’de de etkisini göstermiş, nisan ayında Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası yönetmelik yayınlamıştır. Bu yönetmeliğe göre kripto para varlıkların mal ve hizmet alımında doğrudan ya da dolaylı olarak kullanımı yasaklanmıştır. Burada kripto para alım satımına dair bir sınırlamaya yer verilmezken hizmet ve mal alım satımlarında kullanılması sınırlandırılmıştır. Buna neden olarak da kripto paraların herhangi bir düzenleme ve denetim mekanizmasından yoksun olması, merkezi muhatabının bulunmaması gösterilmiştir.

Yine piyasa değerlerinin aşırı oynak olması, anonim yapılarından dolayı yasadışı faaliyetlerde kullanıma elverişi olması, cüzdanların çalınabilme olasılığı ya da sahiplerinin bilgisi dışında kullanılabilmesi gerekçelerde sıralanmıştır.

İlginizi çekebilir: Bitcoin Nedir, Nasıl Çalışır, Bitcoin Nerelerde Kullanılır?