Fibronektin Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Başlıklar

- Fibronektin Nedir?
- Fibronektin Çeşitleri Nelerdir?
- Hamilelikte Fibronektin Önemi
- Fibronektinin Hayatımızdaki Yeri

Fibronektin Nedir?

Fibronektin; hücre yüzeylerinde, hücre dışı sıvı ortamda, damar içi ve damar dışı sıvılarda bulunan bir glikoprotein olarak tanımlanır. Fibronektin, proteinlerin yapı taşı olan aminoasitlerin birbirlerine bitişik aminoasit zincirlerinin sonundaki ikili bağ ile birbirine tutunan polipeptitten oluşur. Fibronektin yapışkan ve elastik bir özelliğe sahiptir. Fibronektin polipeptitte bağlı olan karbonhidrat zincirlerine sahip bir glikoproteindir. Fibronektin damar içlerindeki duvarlardan salgılanan bir protein olarak da karşımıza çıkabilir. Vücutta birçok yerde bulunan fibronektin en çok hepatositler, trombositler, makrofajlar ve endotel hücrelerinde bulunur. Fibronektin kallojen, fibrin, ganglizoid, heparin gibi maddelerini bağlama özelliğine sahiptir. Ayrıca fibronektin; schwann hücreleri, kondrositler ve sinoviyal hücrelerden de salgılanmaktadır.

Fibronektin hücre davranışlarının kontrolünde rol oynar, hücrenin hareket ve davranışları bu proteinin kontrolü altındadır. Kişi yaralandığında bu glikoprotein kanamayı durdurmaya yardımcıdır. Kanın pıhtılaşmasına yardımcı olarak kanın durdurulmasında yardımcı bir elemandır. Ayrıca embriyonun bulunduğu amniyotik kesenin, rahim duvarına tutunmasında etkilidir. Fibronektin, fibrilleri hücrelerin çevresindeki matrikse bağlama görevini üstlenmiş bir proteindir. Fibronektin hücre adezyonu, yara iyileşmesi, doku tamiri gibi durumlarda da rol oynamaktadır. Fibronektinin her birey için önemi çok büyüktür. Hayati birçok durumda bu glikoprotein devreye girer. Acil durumlarda fibronektinin rolü büyüktür. Kan pıhtılaşması, trombosit fonksiyonları, hücre migrasyonları (değişimi), onkojenik transformasyon, embriyo gelişimi gibi yaşam fonksiyonlarını yürüten olaylarda fibronektin ciddi önem arz eder. Fibronektin en çok doku iyileşmesi ve embriyonik gelişim sırasında kendini gösteren bir glikoproteindir.

Fibronektin Çeşitleri Nelerdir?

Fibronektin 3 çeşide ayrılır:

Hücresel Fibronektin: Bu fibronektin çeşidi dokudaki hücrelerin hücre dışı ortam bileşenleri ile bağlanmasını sağlar. Bu fibronektin çeşidi hücre dışı sıvıdaki fibroblastlar tarafından ve bazı hücre tipleri tarafından salgılanır. Hücre davranışlarının kontrolünü sağlamada etkindir. Hücresel fibronektin, hücre adezyonunda (farklı yüzeylerin birbirine tutunma gücü) önemli bir rol oynar. Fibronektin hücre aktivitelerini etkileyebilecek potansiyele sahiptir. Hücrenin farklılaşması veya büyümesi gibi durumlarda da fibronektin etkindir.
Plazma Fibronektin: Plazma diye adlandırılan yapı kanın sıvı bölümüdür. Bu çeşit karaciğer ve karaciğerin parankim hücresi olan hepatistlerde üretilir. Kanın yoğun ve sıkı bir hale gelmesini sağlar. Trombosit yapışımını olumlu yönde etkilerler.
Fetal Fibronektin: Embriyo içerisindeki hücreler tarafından üretilmektedir. Fibronektin fetüsün rahim duvarına tutunmasını sağlamaktadır.

Fibronektin düzeyi zaman zaman artıp azalabilir. Fibronektinin sağlıklı bir kişideki standart normal değeri 250-400 ml olarak belirlenmiştir. Ayrıca yaş ve cinsiyet değişikliklerinde bu değer büyük farklılıklar göstermez denebilir. Fibronektinin yükseldiği durumlar:

Enfeksiyon rahatsızlıkları geçirmek.
Felç ve travma durumları geçirme.
Eklem iltihabı sorunları.
Aşırı doğum kontrol hapları kullanımı.
Gebelik sürecinde olmak.
Doku ölümleri gerçekleşmesi.
Nefrotik sendromların tanı ve bulgusu.

Fibronektin yüksekliğinin tedavisi altta yapan sebebe göre değişiklik gösterir. Fibronektin düzeyini normal değerlere çekebilmek için sağlıklı ve dengeli beslenmek gerekir. Beslenme listesinde bol miktarda zeytinyağı, balık yağı, omega-3 bakımından zengin gıdalar olmalıdır.

Fibronektin düşüklüğü sebepleri ise:

Kötü beslenme alışkanlıkları kazanılması.
Kanda pıhtılaşma bozukluğu rahatsızlığına sahip olma.
Damar içinde pıhtılaşma olması.
Çok sık bir şekilde kişinin kan vermesi.
Kişide karaciğer hastalıkları bulunması.
Kanser hastalığı tanısı konması.

Fibrinoktin düşüklüğü tedavisinde kişinin beslenme listesi tam buğdaylı gıdalar ile donatılmalıdır. Kırmızı et, fasulye, bol meyve ve yoğurt beslenme listesinin ilk sıralarında yer almalıdır. Bu yiyecekler sayesinde kan şekeri kontrol altına alınabilir. Kişin dengeli, düzenli ve sağlıklı beslenmesi kesinlikle tedavi sürecinde çok önemlidir. Eğer kanser gibi ciddi bir tanı konduysa hastaya cerrahi müdahaleler gerekebilir. Tedavi tanısı konan hastalığa yönelik yapılmaktadır.

Hamilelikte Fibronektin Önemi

Hamile bir bireyde fibronektin standart değerlerinden daha yüksek seviyededir. Hamile bireyin kan dolaşımı ve akışı hamilelik sürecinin ilerlemesiyle oldukça hızlanır. Bu süreçte fibronektin de artış gösterir. Gebelik sürecindeki kişinin fibronektin değeri 400-700 mg civarında referans alınır. Fibronektin artışı hamileliği büyük bir tehlikeye sürüklemektedir. Kanama gibi sorunların baş gösterebileceği fibronektin artışı anne ve bebek için büyük bir problem oluşturur. Fibronektinin artışı ile erken doğum, kürtaj ve düşük riski yüksek seviyeye ulaşır. Anne ve bebeğin riske girmemesi ve duruma erken müdahale edilebilmesi için kısa sürede uzman destek alınmalıdır.

Erken Doğum Riski Tarama Testi (fFN), erken doğum olup olmayacağını anlamak için yapılan önemli bir testtir. Yeni bir uygulama olan bu test, anne bebek için hayati önem taşır. Bu test sayesinde erken doğumun belirlenebilmesi mümkün kılınmıştır. Annelere doğumun üçüncü trimestrinde yaptırılması önerilen bu test bilimin büyük bir nimetidir. Önem taşıyan bu değerli test kolay bir şekilde kişiye uygulanabilmektedir. Gebeliğin yaklaşık 6 ve 8. Aylarında yapılması önerilen bu test vajinal salgıda artan fibronektin ile anlaşılır. Sıvıda fibronektin üst değerlerde ise doğumun yaklaştığı anlaşılır. Ancak bu testin yapılamayacağı bazı durumlar vardır:

Çoklu gebelik durumu
Son 24 saatte cinsel ilişki
Vajinal Kanama
Plasentanın rahim ağzını ve doğum yolunu kapatması
Amniyotik zarların yırtılmış olması

Eğer test pozitif çıkarsa anneye kısa zamanda erken doğum tedavisi verilmelidir. Uygun tedavi için hasta kontrol altında tutulmalıdır. Gereken erken doğum tedavisinin verilebilmesi için kişi yönlendirilmelidir. Eğer negatif çıkarsa anne gereken konularda bilgilendirilir ve uyarılır. Ultrasonla gerekli kontroller yapılır. Bakteriyel vajinozis tedavisi uygulanabilir. Eğer semptomlar devam ediyorsa 24 saat sonrasında tekrar test uygulanabilir veya düşük tehlikesi için hasta en kısa sürede tedaviye alınabilir.

Fibronektinin Hayatımızdaki Yeri

Fibronektin kişinin hayatının her evresinde ciddi öneme sahip bir proteindir. Oluşma sürecinden ölüm sürecine dek kişinin hayatını önemli derecede etkileyen durumlarda fibronektin rol oynar. Fetal gelişim, hücre hareketleri, kanama durdurulması gibi ciddi olaylarda yer alan fibronektin insan hayatını hayati derecede etkiler. Bu nedenle dengeli ve sağlıklı beslenme kişi için büyük önem arz eder. Tahıllı, bol vitamin ve mineralli, zeytinyağlı yiyecekler ile vücut dengesini kurmak oldukça önemlidir. Her şeyin yüksek dozu zehirdir, gerekli duyulan vitamin ve minerali almalı aşırıya kaçılmamalıdır. Kişi hayatının her evresinde düzenli tahliller ve testlerden geçmeli sağlığını korumalıdır.

Fibronektin özellikle gebe bireyler için oldukça önem arz eden bir hücre proteinidir. Bu nedenle hamilelik döneminin üçüncü trimestrinde gerekli fFN testi verilmeli, her türlü risk göz önünde bulundurulmalı ve bu yönde hareket edilmelidir. Kişinin sağlığının söz konusu olduğu noktada geriye kalan her şey önemini yitirir. Bu nedenle sağlık konusunda hassas olunmalı, uzman ve profesyonel yardımlar alınmalı tedaviden kaçınılmamalıdır. Kişiler özellikle kendi hayat kalitesi için düzenli kontrollerden geçmeli, gerekli durumlarda tedavilerini aksatmadan almalıdırlar. Fibronektinin hayati önemi ciddi bir konudur. En ufak bir kanamada vücuttan belirli sınırda kanın uzaklaşması kişiyi büyük tehlikeye sokar. Bu nedenle fibronektin gibi önemli bir proteinin kıymeti bilinmeli, onu dengede tutmak ve korumak adına sağlıklı yaşam ilkeleri benimsenmelidir. Sadece belirli bir rahatsızlık yaşamamak adına değil kişinin kendi öz saygısı ve benliği için de sağlıklı yaşam standartları oluşturulmalı, bu standartlar içerisinde huzurla yaşanmalıdır. Kişi kendisine iyi geleceğini düşündüğü ve iyi gelecek her türlü aktiviteyi kazanmalı, hayatında uygulamaya koyulmalıdır.

İlginizi çekebilir: Hücre Nedir? Prokaryot ve Ökaryot Hücre Yapıları ve Hücre Organelleri