Başlıklar
Döviz; kâğıt veya madeni para cinsinden tüm ülke paraları ile bu paralarla ödeme sağlayan her türlü belge, hesap ve araçların tümüdür. Uluslararası ödemeler için geçerli olan yabancı para, para yerine kullanılan her türlü bono, kredi mektubu, poliçe ve benzeri varlıklar, herhangi bir mal ya da hizmet alımında ödeme yapılırken, paranın alacaklı açısından kabul edilebilir olması gerekmektedir. Bütün ülkeler, mal veya hizmet satışında kendi milli parası ile bu satışı gerçekleştirme taraftarıdır. Satın alınan herhangi bir hizmet bedelini, alıcı ülkenin yabancı para depolarında satıcı ülkenin para birimi olmaması halinde, satıcı ülke tarafından kabul edilen başka bir para birimi ile ödeme yapılır. Ülkelerin uluslararası ticaret yapabilmeleri için, stoklarında diğer ülkelerin paralarının bulunması gerekmektedir. İşte bu ülkelerde bulunan kâğıt veya madeni paralar ve bu paralarla ödeme yapılmasını sağlayan vasıta, belge ve hesapların tamamına döviz adı verilir.
Kâğıt para (banknot) şeklindeki yabancı paralara “efektif” denmektedir. Döviz kapsamında yabancı para türünden düzenlenmiş olan her türlü hesap ve kâğıt bulunurken, efektif kapsamında yalnızca nakit yabancı paralar bulunur. Kambiyo; bozdurma, değiştirme, fiyat ve değer anlamlarına gelir. Kambiyolar yabancı ülke paraları üzerinden düzenlenen bono, çek, ticari senet ve poliçe gibi belgeleri de kapsar. Döviz ve kambiyo Türkiye’de aynı anlamlara gelmektedir ve her türlü yabancı para ile belgeler bu kavramlarla ifade edilir. Ulusal para biriminin yabancı paralara karşı olan değerine ya da fiyatına ise “kur” adı verilir ve kurlar iki türlüdür;
- Alış Kuru: Efektif ve döviz alışlarında uygulanan kurlardır. Efektif alışlarında uygulanan kurlar “efektif alış kuru”, döviz alışlarında uygulanan kurlar ise “döviz alış kuru” olarak adlandırılır.
- Satış Kuru: Efektif ve döviz satışlarında uygulanan kurlardır. Efektif satışında uygulanan kurlar “efektif satış kuru”, döviz satışında uygulanan kurlar ise “döviz satış kuru” olarak adlandırılır.
Ülkemizdeki uygulamaya göre kurlar üç farklı şekilde oluşmaktadır;
- Merkez Bankası’nın ilan ettiği kurlar,
- Serbest piyasada ortaya çıkan döviz kurları,
- Özel finans kurumlarının ve bankaların, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın açıkladığı efektif kurda %1’i, döviz kurunda ise binde 2’yi geçmemek kaydıyla belirlediği kurlar.
Ülkelerdeki politikalar, ekonomik koşullar ve merkez bankaları gibi pek çok faktör, döviz kurları üzerinde etkili olmaktadır. Ülkemizdeki politik kargaşa, Türk Lirası’nın değer kaybetmesine sebep olurken, Dolar-TL kurunun değer kazanmasına sebep olmaktadır. Ayrıca doların ekonomik iyileşmeler ile veriler sonucunda güçlenmesi de dolar kurunun yükselmesine yol açmıştır.
Döviz Kuru Türleri Nelerdir?
Döviz kuru işlemleri, ayrı para birimlerinin birbiri karşısında değer kazanıp kaybetmesi sonucunda gerçekleşir. Bu işlemler ise iki şekilde yapılmaktadır; alış ve satış kuru. Alış kuru, nakit paranın veya dövizlerin alışında uygulanan fiyattır. Başka bir ifadeyle, banka ya da döviz bürosu gibi yerlerden TL veya farklı bir para birimi karşılığında alınan döviz işlemidir. Satış kuru; nakit para ve dövizin satışında uygulanan fiyattır. Ülkemizde kurlara müdahalede bulunan kurum, Merkez Bankası’dır ve bu 3 şekilde açıklanır;
- Esnek piyasa döviz kuru; Şayet Merkez Bankası piyasaya herhangi bir müdahalede bulunmadan kurun serbestçe dalgalanmasına müsaade ederse, esnek döviz sistemi oluşur.
- Sabit kur sistemi; Merkez Bankası’nın piyasaya müdahale ederek, kuru belirli bir dengede tutmasıdır.
- Denetimli kur sistemi; Merkez Bankası bu sistemde piyasadaki kur dalgalanmalarını denetim altında tutmayı hedefler.
Döviz Kurları Hakkında Bilmeniz Gereken Terimler
Döviz kurlarında oluşan düşüş, yükseliş veya eskiye geri dönüş için farklı kavramlar kullanılmaktadır. Revalüasyon ve Devalüasyon gibi kavramlar, bu durumları tanımlayan kavramlardır. Devalüasyon; ödemeler dengesi sabit kur sisteminde açık veren bir ülkenin, para birimi ile dış satın alma gücünün devlet tarafından alınan bir karar sonucu düşürülmesidir. Başka bir deyişle, devletin resmi para biriminin öteki ülke dövizleri karşısında değer kaybetmesidir. Revalüasyon ise bunun tam tersi, yani değer kazandırılması işlemidir. Döviz işlemlerinde birbirinden çok farklı kavramlarla da karşılaşmanız olasıdır. Örneğin, yabancı bir para biriminin başka bir yabancı para birimi karşısındaki değerinin hesaplanmasına “çapraz kur” adı verilmektedir. Euro ve Dolar’ın TL cinsinden değerini biliyorsanız, çapraz kur sayesinde Euro-Dolar değerini de bilebilirsiniz.
Ülkemizde TL’nin olmadığı gösterimlere çapraz kur adı verilirken, uluslararası piyasalarda ABD Doları’nın olmadığı kurlara çapraz kur adı verilir. Bilinmesi gereken önemli terimlerden biri de “reel döviz kuru” dur. Reel döviz kuru; milli para biriminin yabancı para karşısındaki satın alma gücüne göre düzeltilen değeri ifade eder. İki ülke parasının karşılıklı değerlerinin esas alınması ile alış-satış değerlerinin Merkez Bankası’nın müdahalesi olmadan (sabit piyasa kuralları da dikkate alınarak) belirlenmesine “dalgalı kur” denmektedir. Döviz kurlarına devlet tarafından herhangi bir müdahalede bulunulmaması “esnek kur” olarak tanımlanır. Esnek kura göre döviz kurları, tamamen dövizin piyasa üzerindeki arz-talep durumuna göre belirlenir, bu nedenle “yüzen kur” ya da “serbest değişken kur” olarak da tanımlanmaktadır.
İlginizi çekebilir: Enflasyon Nedir? Ekonomi ve Halkı Nasıl Etkiler?
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin