Başlıklar
- - Türkçe’de Anlatım Biçimleri
- - Anlatım Biçimleri
- - Açıklayıcı Anlatım
- - Öyküleyici Anlatım
- - Tartışmacı Anlatım
- - Betimleyici Anlatım
Türkçe’de Anlatım Biçimleri
Gün içerisinde iletişim kurarken kendimizi daha iyi ifade etmek için birçok yöntem geliştiririz. Bilimde, sanatta ve günlük hayatta duygu ve düşüncelerimizi ifade etmek için kullandığımız yol bizim anlatım biçimimizdir. Bu yazımızda okuyucularımız tarafından son günlerde sosyal platformlar üzerinden sıkça araştırılan ‘Türkçede Anlatım Biçimleri’ konusunu ele aldık.
Anlatım Biçimleri
Yazarın konuyu ele alış şekline anlatım biçimi denir. Yazar, bir paradigma yaratmak, kavramları açıklamak, okuyucuyu olayın yaşandığı durum ya da olayı daha iyi anlamasını sağlamak, bir düşünceyi daha iyi anlatmak için farklı anlatım türlerini kullanabilir. Anlatım türleri, genellikle bir arada kullanılmaktadır; fakat bazı yazı türleri kendine özgü bir anlatım biçimine sahiptir. Örneğin, makalelerde açıklayıcı bir anlatım ön plana çıkarken öykülerde öyküleyici ve betimleyici anlatım türü daha ön plandadır.
Türkçede dört farklı anlatım biçimi vardır. Bunlar;
- Açıklayıcı anlatım,
- Öyküleyici Anlatım,
- Betimleyici Anlatım,
- Tartışmacı Anlatım olarak sıralanabilir.
Açıklayıcı Anlatım
Bütün yazı dillerinde kullanılır özellikte olan bir yazı türüdür. Temel olarak okuyucuya bilgi vermek, konuyu veya düşünceyi daha iyi açıklayabilmek, kişilerin fikirlerini değiştirmek gibi amaçlarla yazar tarafından kullanılan anlatım türüdür. Ne? Nasıl? Niçin? Sorularının cevabı açıklayıcı anlatım biçimiyle okuyucuya anlatılır.
- Yazar, duygulara yer vermeden nesnel bir şekilde konuyu ele alır.
- Sanatlı sözcükler kullanılmaz.
- Açık, anlaşılır ve yalın bir dile sahiptir.
- Ansiklopediler, felsefe yazıları, düşünce yazıları, ders kitapları açıklayıcı anlatım türüyle yazılmaktadır. Makale, deneme, fıkra, röportaj gibi türlerde açıklayıcı anlatım türü kullanılmaktadır.
Örneğin;
Türkiye, Anadolu ve Trakya’da toprakları bulunan bir ülkedir. Batıda Yunanistan, kuzeybatıda Bulgaristan, doğuda Ermenistan ve İran, güneydoğuda Suriye ve Irak ile komşudur. Kuzeyinde Karadeniz, batısında Ege Denizi ve güneyinde ise Akdeniz bulunmaktadır. Ülkede dört mevsim yaşanmaktadır. Ülkenin başkenti Ankara’dır. Türkiye’nin resmi dili Türkçedir.
Öyküleyici Anlatım
Yaşanmış ya da yaşanması muhtemel olayların okuyucuya da dinleyiciye anlatılmasında öyküleyici anlatım türü kullanılmaktadır. Zaman, mekân ve kişi ögelerinin bir arada kullanılarak okuyucuyu yazının içine çekmek amaçlanır. Olağanüstü özelliklere sahip kişiler ve mekanlar sıklıkla anlatımda yer alabilir. Olaylar, kişilere, zamana ya da mekâna göre değişmektedir. Öyküleyici anlatımın genel özellikleri şunlardır:
- Yazar okuyucuya anlatmak istediğini olayların oluş sırasına göre anlatılır.
- Olaylar genellikle geçmiş zaman kullanılarak anlatılır.
- Olayların bir oluş sırası vardır.
- Amaç okuyucuya olayı yaşatabilmektir. Bu sebeple durağan bir zaman anlatım yerine hareket halinde olan bir zaman tasviri seçilerek anlatım sağlanır.
Öyküleyici anlatım;
- Sanatsal Öyküleme,
- Açıklayıcı öyküleme olarak ikiye ayrılır.
Sanatsal öyküleme, sanatsal bir yazı oluşturmak için kullanılan tür iken açıklayıcı öyküleme yaşanan bir olayın anlatılması için kullanılır.
Öyküleyici anlatımın kullanıldığı şöyle bir yazıyı örnek verebiliriz;
Güzel bir pazar sabahına uyanan Saliha, yataktan bir çırpıda kalkarak okula gitmek için hazırlanmıştı. Öğretmenliğe ilk başladığı günden beri mesleğine olan şevki hiç bitmemişti. Bugün de bir an önce öğrencilerine kavuşmak istiyordu. Hafif bir kahvaltıdan sonra evinin karşısında bulunan okula gitmek için hazırlandı.
Tartışmacı Anlatım
Yazarın herhangi bir konudaki fikirleri çürütmek veya değiştirmek amacıyla kendi paradigmalarını diğer insanlara kabul ettirmek için kullandığı anlatım türüdür. Burada esas olan kişilere kendi fikirlerini inandırmak ve kabul ettirmektir. Yerleşmiş olan köken fikirlerin değiştirilmesi amacıyla karşıt bir tez ortaya atılır ve mevcut fikrin terkedilmesi gereken kısımları detaylı bir şekilde anlatılır. Bu bakımdan açıklayıcı anlatıma benzer.
- Yazar, fikirlerinin doğruluğunu kanıtlamak için delillerden faydalanmalıdır. Gerekli durumlarda bilimsel araştırmalar, bilirkişi raporları, sayısal veriler ve geçmiş örnekler kullanılmalıdır.
- Yazar, öncelikle karşı çıktığı konuyu ele alır. Okuyucuya kendi fikirlerini empoze edebilmek için karşı çıkılan konunun eksik veya hatalı görülen kısımları doğru sözcükler kullanılarak ifade etmelidir.
- Samimi bir dille yazılır.
- Bütün yazı çeşitlerinde kullanılabilir. Genellikle eleştiri, deneme, makale ve söyleşi türünde sıklıkla kullanılır. Olayların resmedilmesi açısından öykü ve tiyatrolarda kişilerin görüş ayrılığını ifade etmek için tartışmacı anlatım türüne başvurulur.
Betimleyici Anlatım
Betimleme, diğer anlamıyla tasvir, sözcüklerle resim çizebilmektir. Canlı veya cansız varlıkların bütün özelliklerini okuyucunun zihninde bir resim çizer biçimde anlatmak için bu anlatım biçimi kullanılır.
- Gözleme dayalı bir anlatım biçimidir.
- Açık, sade ve anlaşılır bir dil kullanılır.
- Genellikle görülen varlıklar tasvir edilir.
- Duyulara hitap edecek şekilde bir dil kullanılır.
- Sıfatlara sıklıkla yer verilir.
Nesnel betimlemelerde, yazar kendi fikirlerine yer vermez. İzlenimsel betimlemelerde ise öznellik söz konusudur. Yazar, herkese göre değişebilir konularda kendi fikirlerini anlatır.
Betimleyici Anlatım Türünü şöyle bir örnek verebiliriz;
Haftalardır duş almadığı belli olan kız çocuğu kapının önünde oturmaktaydı. Açık sarı saçları mahallenin külleriyle oynadığı oyunlardan dolayı kir ve pasak içerisindeydi. Yıkık dökük bir evin önünde oturan çocuk, bir elinde salçalı ekmek diğer elinde annesinin artan iplerle ördüğü kırmızı saçlı oyuncak bebek tutuyordu. Kimsesizliğin verdiği üzüntüden dolayı döktüğü gözyaşları kirli yanaklarında diğerlerine nazaran daha temiz iki yol oluşturmuştu.
İlginizi çekebilir: Betimleme Nedir? Betimleme Çeşitleri Nelerdir?
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin