Başlıklar
Hıdırellez Nedir?
Eski çağlardan beri Mezopotamya, Anadolu, İran ve diğer Akdeniz ülkelerinde baharın ya da yazın gelmesiyle birlikte çeşitli tanrılar için çeşitli törenler ve bayramlar yapılırdı. Hıdırellez Hızır ve İlyas'ın yeryüzünde buluştuğu gün olarak kutlanır. Hıdırellez 5 Mayıs gecesi başlar ve 6 Mayıs'ta biter. Baharın gelişini kutlandığı bu günde insanlar ne isterlerse dua ederler. Arzularına göre çeşitli aktiviteler yaparlar.
Orta Asya'daki birçok Türk boyunda baharın veya yazın gelişini kutlayan çeşitli ritüellerin uygulandığı yaygın olarak görülmektedir. Yakutların eski çağlardan beri uyguladıkları bahar ritüelleri hakkında bir dereceye kadar bilgi sahibiyiz. Bu ritüelleri Tengri'nin onuruna yapıyorlardı. Toprak yeşile büründüğünde, ağaçların altında toplanıp Allah'ı onurlandırmak için atlar veya öküzler kurban ettiler ve sonra bir daire şeklinde toplanarak kımız içtiler. Bu kutlamalar Nisan ayında gerçekleşti. Tunguz halkı, Mayıs ayında bu ritüelleri uygularken, beyaz kısraklar olarak yeryüzüne ve gökyüzüne kurbanlar sunarlardı. Moğolların, Kalmıkların ve Buryatların ilkbahar ve yaz aylarında ritüeller uyguladıkları bilinmektedir. Bu gelenekler yüzyıllar boyunca korunmuştur. Türklerin Batı'ya göç etmeden önce Orta Asya'da inanç sistemlerine, kültürel örüntülerine ve sosyal yaşantılarına göre ilkbahar ve yaz aylarında uygulanan ritüellere oldukça aşina oldukları söylenebilir. Türkler, İslamiyet'i kabul ettikten sonra kültürel olarak söz konusu ilkbahar ve yaz kutlamalarını, hava, bitki ve su ile yakından ilişkili doğaüstü bir kişilik olarak kabul edilen Hızır kültü ile harmanlamıştır.
Yaygın bir inanışta Hızır'ın hayat suyunu içerek ölümsüzlüğe ulaştığına inanılır. Özellikle ilkbaharda sık sık yeryüzünde dolaşır ve zor durumda olan insanlara yardım eder. Yeni yaşamın zamanı olarak anlamlandırılan baharda gerçekleştiği için insanlar onu bir lütuf ve sağlık kaynağı olarak görmekteydiler. Doğanın yeniden doğuşu ya da kışın bitişi anlamına gelen ilkbahar gelişi bugüne kadar her yerde törenlerle ya da çeşitli ritüellerle kutlanmıştır. Mevsimsel döngü içinde kış ölümü, bahar yaşamın yeniden canlanmasını veya yenilenmesini sembolize eder. Böylece umut, sağlık, mutluluk ve başarı dolu günlerin zamanı gelir. Bu nedenle Hıdırellez Günü, Hızır ve İlyas'ın yeryüzünde buluştuğu gün olduğuna inanılan, ilkbaharın/yazın gelişi olarak kabul edildiğinden oldukça önemlidir.
Hıdırellez Ne Zaman ve Nasıl Kutlanır?
Türkiye'de Hızır'ın insana bereket getirirken yeryüzünde dolaşan peygamber olduğuna inanılır ve İlyas peygamberin su tanrısı olarak kabul edilir. Bu iki peygamber görevlerinin bir kısmını yerine getirmek için yıl boyunca karada ve denizde dolaşırlar ve 5-6 Mayıs'ta buluşurlar. Hıdırellez bayramı Mayıs ayının 5'inde başlar 6'sında son bulur.
Hıdırellez, hem Türkiye'de hem de Orta Doğu'nun bazı bölgelerinde en önemli mevsimsel bayramlardan biri olarak kutlanmaktadır. Türkiye'de Hızır Günü (Ruz-ı Hızır) olarak adlandırılan Hıdırellez, Hızır ve İlyas'ın yeryüzünde buluştuğu gün olarak kutlanmaktadır. Hızır ve İlyas kelimeleri birleşerek bugünkü terimi oluşturmuştur.
Türkiye'nin farklı bölgelerinde kullanılan diğer adları ise "Hıdrellez, Hızır-ilyas, Ederlez, Tepreş, Haftamal, Eğrice", ayrıca Edirne ve Kırklareli'nde Romanlar arasında "Kakava"dır.
Günümüzde Hıdırellez törenleri büyükşehirlerden ziyade özellikle köy ve kasabalarda yaygın ve özenle hazırlanmaktadır. Kutlama hazırlıkları için evlerini, elbiselerini süslerler ve yiyecek-içecek hazırlığı yaparlar. Evlerin içileri ile birlikte bahçe gibi dış mekanların temiz olması gerekir, çünkü Hızır'ın o gün evleri ziyaret etmesi beklenir. Hemen hemen her yerde giysi ve diğer giyim eşyaları ile yiyecek-içecek Hıdırellez törenlerinin ortak bileşenleridir. Hıdırellez, ileride evlenmek isteyen gençlerin uygun bir eş bulması için en uygun fırsat olarak görüldüğünden, törenlerle ilgili tüm hazırlıklar özellikle genç erkek veya kadınları ilgilendirmektedir.
Hıdrellez törenleri genellikle su kenarlarında yapılır. Akarsu, göl veya diğer su kaynaklarının bulunduğu şehir, kasaba veya köylerin yakınındaki kırsal kesimde yapılır. Tepelere kurulan bu mekânlarda büyük çoğunlukla ziyarete açık türbeler veya türbeler bulunmaktadır. Kendine has özellikler taşıyan Hıdırlıklar, özellikle Hıdırellez törenleri için tercih edilmektedir.
Hızır'ın şifacı olduğuna inanıldığından, Hıdırellez Günü'nde sağlıkla ilgili bazı ritüel uygulamalar görülebilir. O gün geleneksel olarak kuzu etiyle yapılan yemekler ziyafeti verilir. Hıdırellez Günü'nde her tür canlının, bitki ve ağaçların yeni bir yaşam döngüsünde canlandığına inanılır, bu nedenle Hızır'ın içinden geçtiği arazide otlayan kuzuların eti sağlık ve mutluluk kaynağı olarak kabul edilir. Bunlara ek olarak, o gün kuzu etinin yanı sıra bazı özel yemekler de pişirilir.
Sağlık ve şifa aramak için yapılan diğer uygulama, eski eşyalar veya çalılar tarafından inşa edilen ateşin üzerinden atlama ritüelidir. İnsanlar dua ederken, bilmeceler söylerken ateşin üzerinden en az üç kez atlarlar. O ateşe Hıdırellez ateşi denir bu nedenle tüm hastalıkların veya hastalıkların tüm yıl boyunca korunduğuna inanılmaktadır. Hıdırellez Günü'nde sıhhate kavuşmak için yapılan bir diğer ritüel ise bazı kutsal yerlerden getirilen sularla yıkanmak veya yıkanmaktır.
Hıdırellez arifesinde ve tam gününde tüm dileklerin ve duaların gerçekleştiğine inanılır. Daha fazla mülke sahip olmak isterse, bahçede ve Hıdırlık'ta yere küçük bir kaba model yapar. Bazen dilekler veya dualar bir kağıda yazılır ve yakındaki bir nehre veya denize atılır.
Ayrıca Türkiye'de ve adı geçen ülkelerde Hıdırellez törenleri kapsamında kısmet ve talih arama ile ilgili uygulamalara da rastlanmaktadır. Bu uygulamalardan biri de şans getirmek için oynanan "mantufar, martifal vb." geleneğidir. 5 Mayıs'ta kısmet, şans veya evlenmek için uygun bir eş arayan kızlar veya kadınlar yüzüklerini, küpelerini vb. bir tencereye koyarlar. Daha sonra içine biraz su döküldükten sonra tencere kapatılır. Daha sonra çömlek bir gece gül ağacının altına bırakılır ve ertesi gün kadınlar çömleği kalabalığın ortasına koyar ve mani okuyarak eşyalarını çıkarırlar.
İlginizi çekebilir: Anneler Günü Ne Zamandır? Kaç Gün Kaldı? Hediye Fikirleri
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin