Başlıklar
- - Dispne Nedenleri Neler?
- - Dispne Belirtileri Neler?
- - Dispne Teşhisi
- - Dispne Tedavisi Nasıl Yapılır?
İnsanlar soluk alıp vermeyi farkına varmadan, bilinçsiz şekilde gerçekleştirir. Ağır tempolu iş dışında kişilerin nefes alıp vermesini hissetmesi beklenmez. Fakat kişinin solunum faaliyeti sıkıntılı bir şekilde devam ediyorsa ve kişi bu durumun farkındaysa sağlık sorunu olduğundan endişe edilebilir. Bu durum kişide dispne yani nefes darlığı sorununun olduğunun habercisi olabilir. Peki, dispne nedir nedenleri belirtileri ve tedavisi nasıldır?
Tıp dilinde dispne olarak adlandırılan bu rahatsızlık halk arasında nefes darlığı olarak bilinmektedir. Kişiler tempolu hareket ettiğinde genellikle nefes nefese kalır ve nefes darlığı yaşayabilir. Bu genellikle normal karşılanır. Fakat herhangi bir tempolu hareket edilmediğinde eğer kişide nefes darlığı oluyorsa bu durum sağlık sorununun habercisi olabilir. Halk arasında dispne ile karşı karşıya kalan kişiler genellikle nefesinin yetmediğini, nefes nefese kaldığını veya hava açlığı yaşadığını ifade eder. Günlük hayatınıza baktığınızda merdiven çıkmakta zorlanıyorsanız, düz yolda yürürken yaşıtlarınızdan geride kalıyorsanız nefes darlığı sorunu yaşıyor olabilirsiniz. Nefes darlığı önemli rahatsızlıkların habercisi olabilir. Bu nedenle eğer kişide nefes darlığı varsa hekime başvurması daha sağlıklı ve güvenilir olacaktır.
Dispne Nedenleri Neler?
Dispne yani nefes darlığı her bireyde farklı derecede gözlemlenebilir. Nefes darlığı sorununun tarifi ve derecesi;
- Kişiye,
- Bölgeye,
- Kültüre göre değişiklik gösterebilir.
Kişilerde görülen nefes darlığı dakikalar, saatler, günler, haftalar ve aylar içinde gelişebilir. Bazı kişilerde nefes darlığı hızla gelişirken bazı kişilerde yavaş yavaş gelişmektedir.
İnsanlar yaşamını sağlıklı bir şekilde sürdürmek için oksijene ihtiyaç duyar. Kişinin ihtiyaç duyduğu oksijen ise burun yoluyla havadan alınır. Oksijen nefes borusundan akciğere geçer. Akciğere ulaşan oksijen kana geçer ve kalbe ulaşır. Daha sonra oksijen kalpten çıkan atardamarlarla vücuttaki tüm doku ve organlara ulaştırılır. Tüm bu olayların gerçekleşmesinde beyin aktiftir. Oksijenin vücutta taşınmasına engel olan bir durum olduğunda kişide nefes darlığı olur. Nefes darlığının nedenleri temelde üç gruba ayrılır.
- Akciğere bağlı nedenler
- Kalbe bağlı nedenler
- Akciğer ve kalp dışındaki nedenler
Akciğer sağlığında bir sorun olduğunda oksijen kana yeteri kadar geçemez. Buna neden olacak hastalıklar:
- Akciğer embolisi
- Akciğer sönmesi
- Akciğer kanseri
- Astım
- KOAH
- Zatürre
- Plevral efüzyon
Akciğer kaynaklı nefes darlığı aynı zamanda nefes yoluna kaçan yabancı cisim nedeniyle de olabilir. Nefes darlığına kalpte oluşan sağlık sorunu da neden olabilir. Kalp, oksijenden zengin olan kanı vücuda pompalayamaz. Bu nedenle pompalanmayan kan zamanla akciğerde birikir, oksijenin kana geçmesini engeller. Kalp yetersizliğine bağlı nefes darlığı genellikle kişi yattığında oluşur. Nefes darlığı kişi oturduğu zaman daha azalır. Nefes darlığına neden olan başlıca kalp rahatsızlıkları:
- Kalp krizi
- Kalp yetmezliği
- Kalp tamponadı
Kalp krizi, kalp yetmezliği ve kalp tamponadı nefes darlığına neden olabilmektedir. Akciğer ve kalp rahatsızlıkları dışında kişide dispne görülmesine neden olan diğer sağlık sorunları:
- Anemi
- Obezite
- Solunum kası tutulması
- Psikolojik nedenler
- Akut dağ rahatsızlığı
Anemi, obezite, solunum kası tutulması, bazı psikolojik nedenler ve akut dağ rahatsızlığı da kişilerde dispne görülmesine neden olabilir. Anemi aynı zamanda kansızlık olarak bilinmektedir. Vücutta oksijen taşıyan hücrelerin azalmasıyla nefes darlığı oluşmaktadır. Kişi nefes alıp verdikçe vücutta bulunan solunum kasları da kasılıp gevşer. Kasların etkilendiği miyastenia gravis gibi bazı hastalıklar bulunmaktadır. Bu hastalıklar nefes darlığına neden olabilmektedir. Fazla kilolu kişilerde obezite görülür. Obezite görülen kişilerde akciğerler yeterince genişleyemediği için nefes darlığı görülür. Bazı psikolojik nedenlere bağlı olarak kişiler nefes darlığı sorunuyla karşı karşıya kalabilir. Nadiren görülen akut dağ rahatsızlığı da nefes darlığına neden olabilmektedir. Bu durum yükseklere çıkan kişilerde görülür. Yükseklere çıkıldıkça oksijen basıncı ve hava yoğunluğu azalır. Bu nedenle kişilerde dispne görülür.
Dispne Belirtileri Neler?
Dispne kişilerde nefes darlığı sorununun olmasıdır. Nefes darlığı farklı nedenlere bağlı olarak görülebilir. Nefes darlığı sorunu yaşayan kişiler genellikle nefes almakta zorlandığını dile getirir. Kişiler eğer sıklıkla nefes darlığı yaşıyorsa bu durum zamanla kişinin psikolojik olarak etkilenmesine de neden olabilir. Nefes darlığı yaşayan kişilerin doktora başvurması önemlidir. Kişilerde görülen dispne belirtileri:
- Hızlı nefes alıp verme
- Kısa kısa nefes alıp verme
- Göğüste sıkışma hissi
- Derin nefes alamama
- Boğulma hissi
- Dudak ve ellerde morarma
- Nefes alıp verirken hırıltı olması
- Çarpıntı
- Nefes darlığından kaynaklı uzun cümleler kuramama
- Baş ağrısı ve baş dönmesi
- Halsizlik
Dispne belirtileri genellikle yukarıda yer aldığı gibidir. Yukarıda yer alan her belirti dispne belirtisi olmayabilir. Aynı zamanda yukarıda yer alan belirtilerden birden fazlası da dispne belirtisi olabilir. Kişiler günlük yaşamını engelleyen belirtilerle karşılaştığı zaman doktora başvurmalıdır.
Dispne nasıl anlaşılır? Kişilerde görülen dispne farklı boyutlarda olabilir. Bu nedenle her kişi yaşadığı sorunu farklı şekillerde dile getirebilir. Eğer kişiler az bir efor harcayarak nefes nefese kalıyorsa dispne söz konusu olabilir. Kişi daha önce çıktığı merdiveni çıkmakta zorlanıyorsa, düz yolda yürürken yaşıtlarından geride kalıyorsa, kısa mesafeli yürüyüşten sonra dinlenme ihtiyacı duyuyorsa dispne olabilir. Eğer çok basit günlük aktivitelerde nefes darlığı oluyorsa bu durum dispne rahatsızlığının ileri seviyesi olabilir. Eğer günlük aktivitelerde uzun süreli nefes darlığı yaşıyorsanız hekime başvurmanız gerekir.
Dispne Teşhisi
Dispne doğrudan bir hastalık değildir. Dispne herhangi bir hastalığın belirtisi olabilir. Dispne belirtileri olan kişilerde hastalığın altında yatan asıl sorun teşhis edilmelidir. Kişiler hekim kontrolünde bazı testlerden geçer. Muayene sonrasında dispne teşhisi kolaylıkla yapılabilir. Hastalık teşhis edilirken göz önünde bulundurulanlar:
- Nefes darlığı süresi
- Günün hangi saatlerinde nefes darlığı olduğu
- Öksürük
- Göğüs ağrısı
- Nefes darlığının arttığı ve azaldığı durumlar
- Sigara kullanımı
- Kullanılan ilaçlar
Dispne Tedavisi Nasıl Yapılır?
Dispne kişilerde görülen nefes darlığı sorunudur. Nefes darlığı tedavisi için öncelikle nefes darlığına sebep olan asıl sorun tespit edilmelidir. Dispne tedavisi üç farklı şekilde yapılmaktadır. Destek tedavisi, ilaç tedavisi ve cerrahi tedavi olarak uygulanmaktadır. Nefes darlığı yaşayan kişiler hekime başvurduğunda eğer sorun hala devam ediyorsa oksijen tedavisi uygulanır. Kişiye bazı testler yapılırken muayene de yapılır. Bu sırada oksijen tedavisiyle kişinin nefesi kontrol altına alınır. Nefes darlığı yaşayan kişilere ihtiyaç duyulduğunda ilaç tedavisi uygulanır. İleri seviyede dispne yaşayan kişilerde ameliyat uygulanabilir. Ameliyat için asıl sorun tespit edilir. Hekim kontrolünde uygun görülürse ameliyat tedavisi yapılır. Akciğer sönmesi nedeniyle yaşanan nefes darlığı için akciğere tüp takılır. Kalp krizi nedeniyle yaşanan nefes darlığı için bypass yapılabilir.
Nefes darlığı yaşayan kişiler rahatsızlık anında sakin kalmaya dikkat etmelidir. Kişi mümkünse hava almalıdır. Ferah, geniş bir ortamda olması fayda sağlar. Nefes darlığı anında yüzü yıkamak fayda sağlar. Soğuk su cilde değdiğinde sinirleri uyarır. Eğer sık sık dispne yaşanıyorsa kişi geniş ve rahat kıyafetler giyebilir. Stresten uzak bir yaşam sürmek gerekir. Rahatlatıcı aktiviteler ve müzikler, masaj kişiye fayda sağlar. Nefes darlığı yaşayan kişiler günlük hayatında dikkatli olursa daha rahat nefes alıp verebilirler. Fakat geçmeyen, ciddi rahatsızlık veren durumlarda hekime başvurmak gerekir.
İlginizi çekebilir: Hipertansiyon Nedir, Belirtileri Nelerdir? Tansiyon Nasıl Düşürülür?
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin