Başlıklar
Çevresel Sinir Sistemi
Çevresel sinir sistemi, vücudun diğer organlarını omurilik ve beyine bağlayan sinirlerden oluşur. Bu sinirlerden 31 çifti omurilikten, 12 çifti ise beyinden çıkarak kollara ayrılır. Beyinden çıkan sinirler salgı bezleri, kaslar ve baştaki duyu organları ile bağlantılıdır. Bunlarda vagus siniri iç organlar ile bağlıdır.
Omurilikten çıkan sinirler motor ya da duyu sinirlerdir. Her bir omurilik siniri, arka kök ve ön kök olmak üzere iki kökün birleşmesi ile oluşur. Arka kök duyu sinirlerinden ön kök oluşmuştur. Kökler omur arası delikte birleşip tek sinir şeklinde çıkar. Bacaklara giden siyatik sinirler insanda bulunan en büyük sinir çiftidir.
Çevresel sinir siteminde yer alan ve uyarıları alarak omuriliğe ve beyine götüren duyu sinirleri, burada oluşturulan tepkileri organlara, bezlere ve dokulara taşıyanlar ise motor sinirleridir. Çevresel sinir sitemi iki bölümde incelenir. Bunlardan biri somatik sinir sistemi diğeri ise otonom sinir sistemidir.
1-) Somatik Sinir Sistemi
Duyu sinirleri ve motor sinirleri somatik sinir sisteminde bulunur. Bu sinirlerin uzantıları iskelet kaslarına gider, hücre gövdeleri ise merkezi sinir sisteminde yer alır. Bu hareketler istemlik olarak yapılır ve bu sistem tarafından kontrol edilir. Somatik sinir sistemini oluşturan sinir hücrelerinin aksonlarında miyelin bulunduğu için impuls iletimi çok hızlı bir şekilde gerçekleşir. Bu sistemde yer alan nöronların hücre gövdeleri omurilik ve beyinde bulunur. MSS’den ayrılan miyelinli aksonlar daha sonra sinaps yapmadan iskelet kaslarına ulaşır. Bu nöronların salgıladığı sinirsel iletim maddesi asetilkolindir. Somatik sinir sistemleri iskelet kaslarını kontrol ederek tepki oluşturmalarını sağlar. Bu sinirler sayesinde koşma, yürüme, şarkı söyleme ve yazı yazma gibi istemli hareketler yapılır.
2-) Otonom Sinir Sistemi
Otonom sinir sistemi iç organlarımızın örneğin salgı bezleri, kan damarları, ince bağırsak, mide, eşey bezleri ve kalbin çalışmasını denetleyen bir sistemdir. Bu sinir sistemi, hipotalamus, omurilik soğanı ve omurilikte bulunan merkezler tarafından kontrol edilir. Otonom sinirler, isteğimiz dışında çalışan organların faaliyetlerini düzenler. İç organların çalışmasını düzenler. Homeostasi, sindirim sistemi hareketleri, bazı endokrin bezlerinin çalışması, solunum, üreme, kan dolaşımı ve boşaltım sistemini kontrol eder. Bu sinirlerin tamamı miyelinsiz nöronlardan meydana geldiği için impuls, miyelinli sinirlere göre çok daha yavaş ilerler.
Otonom sinir sistemi parasempatik ve sempatik olmak üzere iki farklı kısımdan meydana gelir.
A-) Sempatik Sinirler
Omuriliğin orta bölümünden (bel ve sırt) çıkarlar. Gangliyonları omuriliğe yakındır. İmpulsun efektör organa iletimini noradrenalin (norepinefrin) sağlar. Sempatik sinirler, vücut tehlike ile karşılaştığı zaman böbrek üstü bezinin öz bölgesinden adrenalin salgılanmasını sağlar. Sempatik sinirler zor durumlara karşı bizi korur. Enerji üretimini ve aktivasyonu arttırır. Sempatik sinirler idrar torbasında genişleme, safra salgısının durması, mide hareketlerinde azalma, bronşlarda genişleme, gözyaşı ve tükürük bezlerinde salgı azalması, göz bebeğinin büyümesi, kalp atışlarının hızlanması ve kan damarlarında daralmaya neden olur.
B-) Parasempatik Sinirler
Parasempatik sinirler başa ait sinirler ile beraber omuriliğin sağrı bölümünden ve beyinden çıkar. Gangliyonları etki ettiği organın içinde ya da organa yakındır. Gangliyonları etki ettiği organa asetilkolin iletir. Parasempatik sinirler vücudu sakinleştirir ve organların çalışmasını yavaşlatıcı özelliğe sahiptir. Beyinden çıkan parasempatik sinirler, gözden ince bağırsağa kadar vücudun üst kısmının çalışmasını kontrol eder. Vagus siniri bu sinirlerden en önemlisidir. Parasempatik sinirler idrar kesesinin kasılması, ince ve kalın bağırsak hareketlerinin artması, safranın salgılanması, mide hareketlerinin artması, bronş daralması, kalp atışlarında yavaşlama, gözyaşı bezinin salgı yapması, gözün aydınlık ve karanlığa uyum sağlaması ve göz bebeğinin küçülmesini sağlar.
İlginizi çekebilir: Kan Vermenin Zararları ve Faydaları Nelerdir? Bağış Sonrası Yapılması Gerekenler
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin