Başlıklar
- - Neandertal Nedir?
- - İlk İnsanlar ve Neandertaller
- - Neandertal Türünün Tipik Özellikleri
- - Neandertallerin Ortak atası ve Yakın Akrabaları
- - Neandertallerin Yaşam Biçimleri
- - Neandertallerin Yayıldıkları Coğrafya
- - Neandertallerin Yok Oluşu
- - Neandertal Kalıntılarının Ortaya Çıkarılması ve Arkeolojik Çalışmalar
- - Neandertallerle İlgili Çalışmalarda Faydalanılan Bilim Dalları
- - Günümüzde Neandertallere Bakış Açısı
Neandertal Nedir?
İnsan tıpkı diğer canlılar gibi uzun yıllardır dünya üzerinde yaşamaktadır. Bu başı bilinmeyen uzun süreç sonunda tıpkı diğer canlılarda olduğu gibi insan ırkında da başkalaşmış türler meydana gelmiştir. Bu başkalaşmış formların en bilineni şüphesiz ki Neandertallerdir. Çok uzun yıllar evvel ortaya çıkmış ve yine uzun yıllar evvel yok olmuş bu tür hakkındaki bilgilerimiz ise oldukça sınırlıdır. Tamamen arkeolojik kalıntılar ışığında Neandertal nedir tarih biliminin içinde konumu nasıldır gibi sorulara cevap vermeye çalışacağız.
İlk İnsanlar ve Neandertaller
İnsan ırkının dünya üzerinde ortaya çıktığı seneyi veya zaman aralığını kesin olarak bilemeyiz. Bunun sebebi ise henüz elimizde yeterli argümanı oluşturacak arkeolojik kalıntının olmamasıdır. Fakat insan ırkının süreç içerisinde geçirdiği değişimleri, yayıldığı coğrafyaları, etkileşim alanını gözlemleyebilecek kadar teferruatlı kalıntılar elimizde bulunmaktadır. Tamamen arkeolojik veriler ışığında çıkarım yapıp bilinmeyen geçmişi aydınlatabiliyoruz.
İlk insanların ortaya çıkması yaklaşık olarak 300 bin yıl öncesine dayanmaktadır. Elimizdeki verilerin yetersizliğine bakılarak konuşulursa bu tarih çok daha eskilere de götürülebilir. İlk insanın Afrika sahasında ortaya çıktığı varsayılmaktadır. Uzun süre hayatta kalmayı başaran insan ırkı zamanla zor şartlar için adaptasyon sürecine girmiştir ve bunun sonucunda farklı alt türler meydana gelmiştir. Bu farklı hakkında en fazla bilgiye sahip olduğumuz tür ise Neandertallerdir. Yaklaşık olarak bundan 250 bin sene evvel bilinen insan ırkıyla Neandertaller birbirinden ayrıldı ve farklı sahalarda yaşam sürdüler. İnsan ırkı kuzeydoğu Afrika sahasına yayılırken Neandertal türü Avrasya dediğimiz bölgede yayılım gösterdi.
Neandertal Türünün Tipik Özellikleri
- Erkeklerin boy uzunluğu yaklaşık olarak 164-168 cm aralığındaydı
- Kadınların yaklaşık uzunluğu yaklaşık olarak 152-156 cm aralığındaydı
- Ortalama erkek ağırlığı 78 kg
- Ortalama kadın ağırlığı 66,5 kg
- Modern insan ırkına göre daha kalın kol ve baldırlara sahiptirler
- Daha büyük dişlere ve daha uzun yüz yapısına sahiptirler
- Bacak yapısında çok büyük fark bulunmamakla beraber modern insandan daha az gelişmiş bir bacak yapısına sahiptirler.
Neandertallerin Ortak atası ve Yakın Akrabaları
Neandertal bulguları bize göstermektedir ki aslında bu tür, modern insanın atası olan Homo Sapiens ile güçlü bir benzerliğe sahiptir. Homo Sapiens’ in alt türü olması hasebiyle bu benzerlik belli bir mantık çerçevesine oturtulabilmektedir. Ayrıca yine başka bir Homo Sapiense türü olan Denisova insanlarının yakın akrabalarıdır. Her ikisi de neredeyse aynı dönem aralığında yaşadığı için birbirileriyle karıştırılabilmekte. Fakat modern araştırmaların bize gösterdiği kadarıyla ulaştığımız sonuç, Neandertallerin Denisovalıların yakın akrabası olduğudur. Her iki tür de zaman içinde modern insan genlerinin arasında absorbe edilmiş ve tarih sahnesinden silinmiştir.
Neandertallerin Yaşam Biçimleri
Modern insanın hayatta kalmak için sahip olduğu donanımın büyük bir kısmına Neandertaller de sahipti. Bu tür, genel olarak mağaralarda yaşardı. Neandertallerin yaşadığı coğrafya göz önünde bulundurulduğu zaman yaşam alanı olan mağaraların büyük bir kısmının kireç taşı mağarası olduğu gözlemlenmektedir. Kireç taşının sert bir yapıda olması elimizde bulunan Neandertal fosillerinin bütüncül bir şekilde dış etkenlerden korunarak muhafaza olmasını sağlamıştır.
Neandertaller ilk insanların tarıma ve yerleşik hayata geçmeden önce yaptığı gibi avcılık ve toplayıcılık yapıyordu. Genel olarak büyük hayvanların iş birliği içinde avlandığını bilmekteyiz. Erkekler av ve iz sürme işleri için çalışırken kadınlar daha çok toplayıcılık yapmaktaydı. Mevsimsel olarak hayvan göçlerine bağlı yaşayan Neandertaller mecburen sık sık yer değiştirmek zorundaydı. Bunun için en uygun barınma alanları o dönem için mağaralardı.
Modern insan atalarının ve onlardan daha eski türlerin de kullandığı düşünülen ateş, Neandertaller için de önemliydi. Ateşin kullanımı konusunda kendilerini geliştirdikleri varsayılmaktadır. Fakat bazı araştırmalar Neandertallerin ateşi modern insan kadar etkili kullanamadığı için yok olduğunu ileri sürmektedir. Modern insanın günümüze değin ulaşmasında ateşin rolü ve işlevi göz önünde bulundurulursa bu savın doğruluk payı olduğu ortaya çıkmaktadır.
Neandertaller tıpkı diğer insan türleri gibi gelişmiş bir zekaya sahipti. Beyin yapıları her ne kadar değişmiş olsa da modern insan ile aralarında ortak noktalar bulmak mümkündür. Bu zekalarını hayatta kalabilmek için kullandıklarını arkeolojik kalıntılar bize göstermektedir. Mağaralarda elde edilen iskelet kalıntılarıyla beraber farklı çevrelerden bulunan kalıntılar sonucunda alet yapımında geliştiklerini gözlemekteyiz. Ayrıca bu aletlerin yapımında ateş kullandıkları da bilinen bir gerçektir. Bu yönüyle zekâ kullanımı konusunda oldukça gelişmiş olduklarını söyleyebiliriz.
Neandertallerin Yayıldıkları Coğrafya
Neandertaller genel olarak Avrasya diye tanımlanan bölgede ve bu bölgenin geniş hinterlandında yaşamıştır. Akdeniz, Karadeniz ve Hazar denizi gibi suların etrafında yapılanmış geniş bir Neandertal yaşam alanı mevcuttur. Çoğunlukla Avrupa’ da yaşayan bu tür birbirinden çok farklı coğrafyalarda varlık gösterdiği için gelişmiş bir tür olduğunu kanıtlamaktadır. Elimizdeki kalıntılar ışığında Neandertallerin yaşadığı coğrafi bölgeleri şu şekilde sıralayabiliriz;
- Batı Avrupa ve Britanya
- Karpatlar ve Transilvanya ile Tuna bölgesi
- Bereketli Hilal ve Güney Anadolu
- Kafkasların Karadeniz kıyıları
- Orta Asya
Bu açıdan yayılma sahaları modern insanlardan oldukça uzak bir bölgedir. Neandertaller bu bölgelerde yaşadığı esnada modern insanların ataları henüz Afrika’ dan Kuzey bölgesine çıkmamıştı.
Neandertallerin Yok Oluşu
Günümüzden 250 bin yıl önce ortaya çıkmış olan bu tür yaşam döneminin sonlarına doğru kuzenleri diyebileceğimiz modern insanla etkileşime girdi. Modern insan yaklaşık olarak 100 bin yıl önce Afrika’ da varlık göstermiştir. Fakat 40 bin yıl önce kesin nedeni hala bilinmeyen bir göç hareketi başlatıp daha Kuzeye doğru yayılmaya başladılar. O dönem için Kuzey bölgesinde onları bekleyen en belirgin tür Neandertallerdi.
Modern insan ataları Neandertallere göre çok daha fazla gelişmiş bir türdü. Her bakımdan daha baskın ve yayılmacıydı. Avlanma ve alet yapma teknikleri daha akılcıydı. Bu nedenle iki tür arasında büyük bir dengesizlik mevcuttu. Mantık çerçevesinden bakıldığı zaman baskın olan toplumun daha az gelişim gösteren toplumu absorbe etmesi olasıdır. Nitekim Neandertal ve modern insan arasındaki ilişki de buna dayanmaktadır. Kuzey bölgesine gelen modern insan kısa sürede Neandertallerin yaşam alanlarında yayılmaya ve pek çok alanda daha çok öne çıkmaya başladı. Zamanla iki türün çiftleşmesi sonucu baskın olan modern insan geni nesilden nesle geçerek Neandertal türünün yok olmasına neden oldu. Fakat bu süreç başlamadan evvel modern insanlar ile Neandertallerin yaklaşık 10 bin yıl kadar bir arada yaşadığı düşünülmektedir. Bugün dahi bu etkileşimin izleri devam etmektedir. Günümüz insan DNA sının yaklaşık olarak yüzde üçü Neandertal genlerini içinde barındırmaktadır. Bu durum bize iki türün cinsi münasebetlerde bulunduğunu ve de bir arada yaşadığını kanıtlamaktadır.
40 bin yıl önce meydana gelen bu göç ve kaynaşma hareketi sonucunda Homo Sapiens’ in alt türlerinden biri olan Neandertal soyu tükenmiştir. Güçlü olan türün zayıf olan türü absorbe etmesi olarak tanımlanan “rekabet hipotezi” günümüzde Neandertal soyunun tükenme sebebi olarak ortaya atılmış bir iddiadır. Son yıllarda bu durumun daha farklı sebeplerinin olduğu iddia edilen çalışmalar yayınlansa da henüz kanıtlanabilir bir hipotez oluşturulmamıştır.
Neandertal Kalıntılarının Ortaya Çıkarılması ve Arkeolojik Çalışmalar
Dünyada bilinen ilk Neandertal fosilinin arkeolojik olarak bulunması 1856 yılına denk gelir. Neandertallerin en önemli yaşam alanı Avrupa’ da Almanya’nın Duesseldorf kentinde ilk defa bir Neandertal fosili keşfedildi. Bu türe Neandertal isminin sebebi ise bu ilk fosilin bulunduğu bölgenin Neander ismiyle anılan bir vadinin içinde yer almasındandır. Kelimenin sonundaki -tal ise Almancada vadi anlamına gelmektedir.
Neandertallerin insanlardan farklı bir tür olduğu ilk başlarda anlaşılmamıştı. Bunu ilk defa bilim dünyasında dillendiren ise jeolog William King olmuştur. Bununla yetinmeyip çalışmalarına devam eden King 1863 yılında bir şempanze ve Neandetal kafa tasını kıyaslayarak farklı sonuçlara vardı. Ona göre Neandertaller dini ve ahlaki kavrayıştan yoksun idi.
Bu keşiflerden daha önce de Avrupa’da bazı Neandertal kalıntısı iskeletler bulunmuştu fakat tüm bu kalıntılara modern insan kalıntısı gözüyle bakıldığı için farklı bir sınıflandırma yapılmamıştı. Herman schaaffhausen 1857 de bazı Neandertal kemiklerini inceledi. Darwin ekolünün bir üyesi olarak süreç içinde gerçekleşen değişimlerin bir hiyerarşiye göre ilerlediğini düşünmekteydi. Bu nedenle Neandertal tütünün modern insan ırkından daha ilkel ve daha vahşi olması gerektiğini düşünerek bu tezini bilim camiasına kabul ettirdi. İlerleyen yıllarda çoğunlukla Avrupa coğrafyasında olmak üzere Asya kıtasına da yayılan arkeolojik kazılar neticesinde pek çok Neandertal iskeleti kalıntısı bulundu.
Neandertallerle İlgili Çalışmalarda Faydalanılan Bilim Dalları
Tarih ve tarih öncesi çalışmalarda kimi zaman farklı bilim dallarıyla iş birliği yapmak gerekir. Özellikle tarih öncesi kalıntıların ve yaşam alanlarının incelenmesi çok farklı bilim dallarının bir araya gelmesiyle mümkün olabilir. Neandertallerin köken ve yaşayış biçimleri hakkında fikir sahibi olmamızı sağlayan bazı bilim dalları ve faydaları şu şekildedir;
- Tarih; toplum ve neden sonuç ilişkisi bakımından elde edilen bilgilerin yorumlanmasını sağlar.
- Arkeoloji; tamamen obje ve kalıntılardan ibaret olan Neandertal bulgularını ortaya çıkarmaya ve bunları sınıflandırmaya yarar.
- Antropoloji; elde edilen fosil ve iskelet kalıntılarından yola çıkarak Neandertal fizyolojisi hakkında bilgi verir.
- Anatomi; iskelet ve kalıntılar üzerinde gerekli testleri yaparak vücut yapısı hakkında bilgi verir.
- Coğrafya; kalıntıların yayılma sahalarını göz önünde bulundurarak dönemin iklim koşulları, göç yolları vb. önemli konularda aydınlanma sağlar.
- Kimya; elde edilen buluntuların yaklaşık olarak tarihlemesini ve bilinmeyen maddelerin analizini yapar.
Görüldüğü üzere pek çok farklı bilim dalının bir araya gelmesiyle elde edilen bu bulgular bizlere Neandertaller hakkında en teferruatlı bilgiyi sağlamaktadır. Bu açıdan elimizdeki bilgi birikimin güvenirliliği açısından son derece emin olabiliriz.
Günümüzde Neandertallere Bakış Açısı
Modern insanın giderek yayılması ve daha zayıf türlerin soyunun tükenmesine neden olması günümüz insanının yaşayan en güçlü varlık olmasını sağladı. Doğa ve yaşam ilişkisi göz önünde bulundurulduğunda en önemli gücün zekâ ve pragmatik düşünce yapısı olduğu gözlemlenmektedir. Ancak bu iki olguyu birleştirerek hayatta kalmayı başaran türler doğada daha etkin rollere sahip olabilir.
Günümüz dünyasında popüler kültürün ve bazı bilimsel tezlerin sonucunda tarih öncesi ırklara bakış açısı ilkellik ve vahşilik üzerinedir. Bunun en büyük ve en bilindik örneği mağara adamı motifidir. Mağara adamı ilkelliğin ve eğitilmezliğin bir sembolü olarak Neandertal ırkını temsil etmektedir. Gerçekte de Neandertallerin mağaralarda yaşamaları bu durumun daha da yaygın bir kanı haline gelmesini sağlamıştır. Öte yandan her geçen gün artan bilimsel araştırmaların sonucunda Neandertallerle ilgili yeni keşifler yapılmaktadır. Bu keşiflerin bir kısmı eski bilgilerimizi güncellerken bir kısmı ise var olan bilgilerimizin doğruluğunu kanıtlamaktadır.
İlginizi çekebilir: Ateizm ve Evrim Teorisinin İlişkisi
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin