Antioksidan Nedir? Hangi Besinlerde Bulunur?

Başlıklar

- Antioksidan Nedir?
- Antioksidanlar Nelerdir?
- Antioksidanlar Nerelerde Bulunur?
- Antioksidanlar ve İnsan Hayatı İçin Önemi

Antioksidan Nedir?

Günümüzde hem besinler hem de genel besin takviyeleri ile ilgili akıllarda pek çok farklı soru vardır. Modern çağımızda özelikle bu alanda cevabı en çok merak edilen sorulardan bir tanesi de ‘‘Antioksidan nedir? Hangi besinlerde bulunur?’’ sorusudur. Antioksidanlar veya diğer bir ismi ile yükseltgeme önleyici maddeler, temel yağların oksidasyonunu yavaşlatan maddeler olarak da bilinmektedir. Canlı hücrelerde özellikle oksitlenme gibi temel kimyasal süreçler, erkin radikal oluşumuna da olanak tanımaktadır. Modern çağımızda da oldukça popüler bir sağlık ve kimya terimi olan antioksidanlar, insan hayatı için de oldukça kritik bir konumda yer almaktadır.

Antioksidanlar, özellikle sağlığa olan faydaları ile birçok kişi tarafından bilinmekte ve besin takviyeleri, çeşitli kozmetik ürünler ve zenginleştirilmiş kahvaltılık tahıl gevrekleri gibi ürünlerin içerisinde sıklıkla yer almaktadır. Genel olarak insan sağlığı üzerindeki faydaları saymakla bitmeyen ve söz konusu besinlerde de belirli oranlarda yer alan bu maddeler, kendi içerisinde de pek çok farklı türe sahiptir. Özellikle taze meyve ve sebzelerin yapısında büyük oranda yer alan antioksidanların vücuda yeterli bir şekilde alımı için de doğru ve dengeli bir beslenme ve diyet süreci oldukça elzemdir. Çeşitli vitamin ve mineral eksikliği durumlarında ve akut veya kronik çeşitli rahatsızlık süreçlerinde de tercih edilebilen önemli antioksidan takviyeleri de kesinlikle alanında uzman bir diyetisyen veya beslenme uzmanı tarafından önerilmelidir.

Antioksidanlar Nelerdir?

Vücudumuzda çeşitli doğal süreçler neticesinde sürekli olarak serbest radikaller meydana gelmektedir. Bu serbest radikaller, belirli bir seviyenin üzerine çıktığında kararsız kimyasal yapıları sebebi ile sağlıklı hücrelere zarar verebilir ve bu durum da Alzheimer, diyabet, kanser ve çeşitli koroner rahatsızlıklara yol açabilir. Oksidatif stres süreci olarak da adlandırılabilen bu durumda serbest radikallerin gelişimi de söz konusudur. Bu serbest radikalleri nötralize ederek etkisiz hale getiren antioksidanlar, oksidatif stresi de azaltıcı yönde etki etmektedir. Vücuttaki genel oksidatif stres durumu;

Yüksek oranda sigara ve alkol tüketimi,
Sık geçirilen enfeksiyon ve radyasyon,
Antioksidan maddelerinin vücutta eksikliği ve
Çevre kirliliği ve ağır metallere maruz kalma durumuna bağlık olarak da artış gösterebilmektedir.

Uzun süreli olarak devam eden yüksek oksidatif stres durumu, hücrenin genetik materyali olan DNA’da da hasara yol açmakta olan kanser gibi hastalıklara ve hatta hücre ölümlerine kadar yol açabilmektedir. Bununla beraber serbest radikallerin belirli oranda insan vücudunda bulunmasının da insan hayatı için oldukça olumlu etkileri mevcuttur. Örnek olarak insan vücudundaki bağışıklık sistemi, vücuda giren pek çok çeşitli enfeksiyon ajanları ile mücadele için de kullanılmaktadır. Genel sağlık durumun korunması için vücuttaki antioksidan ve serbest radikallerin belirli bir denge içerisinde bulunması elzemdir. Bu sebeple bireyin rutin diyetinde ve genel beslenmesinde antioksidanlardan yeterli miktarda alması oldukça önemli ve gereklidir.

Antioksidan maddeler, pek çok farklı alt türler içerisinde incelenmektedir. En temel antioksidan madde sınıflandırılması ise, yağda çözünen ve suda çözünen antioksidanlar şeklindedir. Suda çözünebilen söz konusu antioksidan maddelerin etki mekanizması hücre içi ve hücre dışı sıvılar içerisinde gelişmektedir. Bununla beraber yağda çözünen antioksidanlar, lipit yapıdaki hücre zarı bünyesinde de etki gösterirler. Bireyin diyeti ile birlikte vücuda alınan en önemli antioksidan türleri aşağıdaki gibidir. Bu maddeler;

A, C ve E vitaminleri, beta karotenler,
Flavonoidler, likopen, lutein, selenyum,
Manganez, glutatyon ve zeaksantindir.

En yaygın olarak bilinen güçlü türleri yukarıda sıralandığı gibi olan antioksidan maddelere; bunlar harici onlarca farklı tür de örnek olarak verilebilir. Bitkisel kökenli olan hemen her türlü besinin yapısında yer alan antioksidan maddeler, pek çok çeşitli besinlerin bünyesinde birçok farklı oranlarda olmak üzere de diyet yolu ile insan vücuduna alınmaktadır.

Antioksidanlar Nerelerde Bulunur?

Antioksidanların bilinen başlıca en önemli kaynakları; bitkisel kökenli besinler ve özellikle taze meyve ve sebzelerdir. Ayrıca pek çok meyve ve sebzenin renkli yapısı da içermiş olduğu antioksidan bileşiklerden kaynaklıdır. Antioksidan yönünden zengin olan besinler, süper gıdalar veya fonksiyonel besinler olarak da adlandırılmaktadır. İnsan sağlığı üzerindeki olumlu etkileri çeşitli bilimsel çalışmalar ile kanıtlanmış olan en güçlü antioksidan maddelerin temel kaynaklarını oluşturan bazı besinler aşağıda sıralandığı gibidir.

Karaciğer, süt ürünleri ve yumurta (A vitamini),
Çilek, biber; limon ve portakal gibi turunçgiller (C vitamini),
Fındık ve ceviz gibi yağlı tohumlar, yeşil yapraklı sebzeler ve bitkisel yağlar (E vitamini),
Mısır, papaya ve portakal gibi meyve ve sebze çeşitleri (Lutein),
Ispanak, bezelye, havuç ve mango gibi çeşitli meyve ve sebzeler (Beta karoten),
Domates ve karpuz gibi kırmız veyahut pembe renkli meyve ve sebzeler (Likopen),
Pirinç, buğday, mısır, yumurta, baklagiller, tam tahıllar, fındık ve peynir (Selenyum),
Siyah üzüm, nar, yaban mersini, brokoli, karnabahar, patlıcan ve mercimek gibi pek çok çeşitli besinler de antioksidan maddeler açısından oldukça zengin yapıdadır.

Özellikle doğada bulunan canlı ve parlak renklere sahip olan renkleri ile göze çarpmakta olan meyve ve sebzeler, yüksek antioksidan yapısı ile öne çıkmaktadır. Sağlıklı ve dengeli bir beslenme planı içerisinde farklı renklerde sebze ve meyvelere yer verilerek diyetin antioksidan içeriğini artırmak mümkün olmakla birlikte; bazı antioksidan türlerinin de çeşitli pişirme metotları ile kayba uğrayabileceği unutulmamalıdır. Özellikle C vitamini gibi hassas antioksidanlar bazı pişirme süreçlerinde kaybolmaktadır. Bununla beraber bazı antioksidanlar da çeşitli pişirme işlemleri neticesinde çok daha etkin bir hale geçebilmektedir. Buna örnek olarak; domateste yer alan likopen antioksidanının ısıl işlem ile birlikte vücutta daha kullanılabilir bir hale geçtiği bilinen bir gerçektir.

Antioksidanlar ve İnsan Hayatı İçin Önemi

Pek çok çeşitli besinler içerisinde bulunan antioksidan maddelerin genel insan sağlığı üzerinde de bilinen birçok farklı faydası mevcuttur. Temel olarak bağışıklık sistemi üzerinde oldukça faydalı etkileri bulunan antioksidan maddeler, oksidatif stresin azaltılması açısından da oldukça büyük bir öneme sahip olması ile öne çıkmaktadır. Antioksidan ve serbest radikal dengesinin sağlanması açısından oldukça kritik bir konumda bulunan antioksidan maddeler, farklı hücrelerde oluşabilecek çeşitli DNA hasarlarının önüne geçilmesinde de oldukça etkilidir. Bu sebeple gün içerisinde yeterli ve dengeli miktarda antioksidan alımınız için; bu alanda uzman olan diyetisyen ve beslenme uzmanlarının önerilerine harfiyen uymalı ve beslenme alışkanlıklarınızı da bu yönde düzenlemeli ve değiştirmelisiniz.